خوێندنەوەیەك بۆ رۆمانى (نانى رووت)ى محەمەد شوكرى

زمناكۆ بورهان قانع
 

پێش قسەكردن لەسەر رۆمانێكى وەك رۆمانى نانى رووت قسەكردن لەسەر نووسەرى تێكستەكە پێدەچێت بەگرنگتر بزانرێت، چونكە ناوبراو نووسەرێك بووە تا تەمەنى بیست ساڵى نەخوێندەوار بووەو سەرقاڵى كێشەكانى رۆژانە بووەو منداڵیى بەخۆیەوە نەبینیوەو بەردەوام ئاوارەى شار و شارۆچكەكان بووە. تاهیر بن جەللون لە ئۆكتۆبەرى 1979دا بە وتارێك لە پێشەكى رۆمانەكەدا كە لە چاپەكوردییەكەیدا بڵاوكراوەتەوە بەمجۆرە باس لە ژیانى شوكرى دەكات "لەدایكبووى سەر زەمینێكى شەقار شەقار، وشك و روخاو، محەمەد شوكرى بەو سەرو بەندانەدا تێپەڕ بووە نەكاتى ئەوەى هەبىَ سەرسام بىَ و نە خۆى تەرخان بكات تا چەند یادەوەرییەكیان لىَ كۆبكاتەوە. هەر زوو محەمەد شوكرى ژیانى سێكسیى دەناسێت، ترسێك لەگەڵیا دەژیا، ترسى ئەوەى دەستدرێژى بكەنە سەرى بۆ ئەمە واى پێباشتر بوو لە گۆڕستانەكاندا بخەوێت". نووسەر ساڵى 1935 لە بەنى شیكر لە باكورى مەغریب لە گوندێكى چكۆڵەى ناوچەى ڕیف لە نزیك نادۆر لەدایكبووە. ئەم منداڵە ئەمازیغییە لە تەمەنى حەوت ساڵیدا لەگەڵ خێزانەكەى سەرى خۆیان هەڵدەگرن بۆ تانجە. ناو و شۆرەت و سەركەوتنى گەورەى شوكرى لەڕێگەى رۆمانى (نانى رووت)ەوە بوو كە ساڵى 1972 نووسیویەتى و ساڵێك دواتر لەلایەن پۆڵ بۆولز بۆیەكەمجار بە ئینگلیزى بڵاوكرایەوە، لەبارەى یەكەمین چاپى رۆمانەكە كە بۆ یەكەمجار بە ئینگلیزى بڵاوكرایەوە، شوكرى دەڵێت: "من خۆم ئەم رۆمانەم لە مێشكى خۆمدا دەكردە ئیسپانى و پۆولز كە ئیسپانییەكەى گەلێك لە من سەرووتر بوو بە ئیسپانییەكەى خۆى دەینووسییەوەو پاشان تەرجەمەى ئینگلیزى دەكرد، سەیرە ئەمریكییەك و مەغریبییەك لە تانجە بە زمانى ئیسپانى لەیەك دەگەن". نووسەر بۆ نووسینى ئەم رۆمانە زیاتر سودى لە خوێندنەوە رۆژئاواییەكان وەرگرتووە بە تایبەتى (سان ئۆگستین، ژان ژاك رۆسۆ، كۆڵن وڵسن، و سارتەر). هەتاكو چاپە فەڕەنسییەكەى بڵاونەكرابۆوە لە ساڵى (1980)دا عەرەبەكان نە هیچ بایەخێكیان بەو رۆمانەدا و نە یەك تاقە دەزگاى چاپەمەنى عەرەبیش ئامادە بوو رۆمانەكە بە عەرەبى بڵاوبكاتەوە، كاتێكیش دواى دوو ساڵ لە چاپە فەڕەنسییەكەى (1982) رۆمانەكە بە عەرەبى بڵاوكرایەوە هەر زوو فەندەمێنتاڵیستەكان لێى هاتنەدەنگ و وەزیرى ناوخۆى مەغریبیش بۆ ماوەى 17 ساڵ بڕیارى قەدەغەكردنى رۆمانەكەیدا. واتە تا ساڵى 2000 ئەو رۆمانە لە مەغریب قەدەغە بوو، شوكرى لەمبارەیەوە دەنووسێت: "لە مەغریبدا چینێكى كۆنسێرڤاتۆر هەیە، ئەوانە لایان وایە رۆمانەكانم سەر بە گۆبەندن، من لەبارەى سیاسەت و ئایینەوە نانووسم، بەڵام ئەوەى ئەمانە جاڕس دەكات ئەوەیە كە من رەخنە لە باوك دەگرم، باوكیش لە كۆمەڵگەى عەرەبى و ئیسلامیدا شتێكى پیرۆزە". شوكرى تا مرد ژنى نەهێنا و هەر تەنیا بوو، بەڵام بەردەوام لە باوەشى سۆزانى و ئافرەتە لەشفرۆشەكاندا بوو، هەمیشە لە تیاترۆخانەكاندا بەدیدەكرا و هەر لەگەڵ كتێب و نووسیندا ژیاوە. هیوا قادرى شاعیر لەگەڵ چاپە كوردییەكەى ئەم رۆمانەدا خوێندنەوەیەكى بۆ رۆمانەكە كردووەو لە شوێنێكى ئەو خوێندنەوەیەدا دەڵێت: "كاتێك كە (نانى رووت)م بۆ دوهەمین جار بەزمانى كوردى خوێندەوە هەموو ئەو یادەوەرییە جەسور و بەئێشانەى ترم لەكەڵ ئەو رستە زیندووەى (سترین بارى)دا بیركەوتەوە كە دەڵێت: ئینسانەكان چەند گوناهن. من پێموایە هەمیشە ئەوانەى خاوەنى فەنتازیایەكى زۆرن خەڵكانێكى خەتەرن، چونكە دەكرێت ئەو كەسانە هەم ببنە دیكتاتۆر و جەللادەكان، هەمیش ببنە نووسەر و رۆشنبیرە ئازاكانى ناو ئەو كۆمەڵگەیانەى كە كانگایەكى پڕ لە كێشە و نایەكسانین". لێرەدا ئەوەى ماوە بگوترێت ئەوەیە كە (نانى رووت) ئەو رۆمانەیە كە شایەنى خوێندنەوەیەو ئەو مافەش بۆ خوێنەر بەجێدەهێڵین كە چۆن مامەڵە لەگەڵ رووداو و كارەكتەرەكانى ناو رۆمانەكە دەكات.
 

سەرچاوە: نانى رووت، رۆمان. محەمەد شوكرى، چاپى یەكەم، لەبڵاوكراوەكانى چاپخانەى رەنج.2007.