لە هەر تێكستێكدا تێمە دەتوانێت بابەتیانە بچێتەوە سەر ئایدیا مرۆییەكان و، ببێتە بەشێكی ئایدیاكان، لە ڕێگەی بەحیكایەتكردن و گێڕانەوەی لە فۆڕمێكی ئەدەبیدا، یاخود بەهۆی گوزارشت و دەربڕینی كورت لە چوارچێوەی تێكستدا دەتوانێت ئەم كارە بكات، ئەوەی گرنگە وون نەبوونی بنەما تایبەتیەكانی ئایدیاكانە، لە شێوەی گشتیدا بە هەر جۆرێك پیشان بدرێت زیان لە ئایدیاكان نادات. دەگونجێت تێكستێك چەندین ئایدیا لە تێمەدا بەیان بكات و هەریەكەیان بگەیەنێتە خوێنەر بەبێ ئەوەی زیان لە تێكستەكە بدات، بەمەش دەتوانێت زیاتر بنەمای ئایدیاكان لە ئەدەبدا جێ بكاتەوە، چونكە ئایدیاكان لە ئەدەبدا سیمبول ئامێزن و لە ڕێگەی ئاماژەی كورتەوە بەیان دەكرێن. دەتوانین بڵێین: (تارژەنی ڕەنگ) یەكێكە لەو تێكستانەی هەڵگری ئایدیای جیاوازە، ئەوەی یارمەتیدەرە بۆ فرەبوونی ئایدیاكان و دروست نەكردنی كێشە لە تێكستەكەدا هەڵگرتنی ناوی حیكایەتە، ئەمەش تەنها ناوێك نییە بە (تار ژەنی ڕەنگ)ەوە، بەڵكو هەڵگری هەمان سیفەتە و، وەك حیكایەتەكان توانیویەتی بابەتی جیاواز ئاوێتە بكات لە تێمەدا، جەوهەری تێكستەكان لە سیمای حیكایەتییاندا دەردەكەوێت. چونكە دروستكردنی حیكایەت ئەزمونێكە تەنها پشت بە خەیاڵ نابەستێت و، بەتەنها مەبەستی گێڕانەوەی ئەفسانەیی نییە، بەڵكو بەشێكە لە پێكهاتەی بیری خوڵقێنەری حیكایەتەكە و دەتوانێت ئاماژەی هزری لە خۆ بگرێت. حیكایەت لەرێگەی خەسڵەتە جیاوازەكانییەوە دەبێتە بەشێك لە پێكهاتەی بیركردنەوەی مرۆڤ و، پاژێك لە لوغزی تێدایە تەنها گێڕانەوە نییە، بەڵكو گوزارشتە لە دنیابینی و ئاستی ئیدراكی مرۆڤ. ئەمەش یارمەتی ئێمە دەدات بۆ كاركردن لە ئایدیاكاندا و هاوتا كردنیان بە ڕەوگەی بیری مرۆیی.
لە نێوان سەرجەم ئایدیاكاندا بۆ باسەكەمان (ڕەنگ) هەڵدەبژێرین، كە دەبێتە ئایدیای بەشێك لە حیكایەتەكان و پەیوەندی نێوان ڕەنگ و مرۆڤ دەردەخات و گوزارشت لە پێكهاتەی هزری مرۆیی دەكات. پێویستە ئاماژە بۆ ئەوە بكەین ئەم بابەتە بە شێوازێكی ناڕاستەوخۆ كاری لەسەركراوە و پەیوەست كراوەتەوە بە بابەتێكی فراوانترەوە ئەویش هونەرە، ئەمەش بۆ ئەو پێگە باڵایە دەگەڕێتەوە كەڕەنگەكان لە هونەردا هەیانە، لە تێكستەكانیشدا هەمان شت دووبارە دەبێتەوە و لە ڕێگەی هونەرەوە ئەو پێگەیەی پێ دەدرێت. بە جۆرێك خەسڵەت و ئیستاتیكای ڕەنگ تەنها بۆ دروستكردنی ڕوداو بەجادوكردنی گێڕانەوە نییە، بەڵكو هەڵگری ئایدیایەكی مرۆییە كە لە ئەنجامی( پەیوەستی ئێمە بۆ ڕەنگەكان و كاریگەری ئەوان بۆ ئێمە) دروستبووە. ئەمەش وەك ئەركی ئەدەبی وایكردووە تێكستەكە تەنها بریتی نەبێت لە گێڕانەوە و ڕوداو، بەڵكو ڕەهەندێك لەئایدیای مرۆیی تێدا دەدۆزینەوە لە فۆرمێكی ئەدەبیدا، چونكە دەركەوتنی ئایدیاكان لە ئەدەبدا جیاوازە و لە ڕێگەی هێماوە پیشاندەدرێت فراوان بوونی مەوداكەی لای خوێنەرە، هەروەها زۆرجار ڕەمز ئامێزەو ناڕاستەوخۆ دەردەكەوێت، چونكە لە ژانرە ئەدەبییەكاندا بەشێكی زۆر لە هزر جێگەی دەبێتەوە، بەمەش دەكارێت گەیەنەرێكی باشی ئایدیای مرۆیی بێتi. تارژەنی ڕەنگیش وەك تێكستێك توانیویەتی بەشێكی ئەو ئەركە ئەدەبییەی بگرێت ئەستۆ، ئەگەرچی خاڵی نییە لە كەمایەسی. جێی ئاماژەیە ڕەنگ یەكێكە لەو بابەتانەی هەڵگری تایبەتمەندی جیاوازە لە هزری مرۆیدا، تەنها هێزێكی فیزیكی نییە بەشداربێت لە نەهێشتنی یەك ڕەنگی دونیای مرۆڤ، بەڵكو دەبێتە بەشێك لە و خەسڵەتە دیارانەی لەگەڵ ژیان و بیركردنەوەی مرۆڤدا ڕێدەكات، ئەوەی بۆ ئێمە گرنگە دۆزینەوەی چەند خاڵێكی هاوشێوەی ئەو خەسڵەتانەیە لە بابەتی چەند حیكایەتێكی تارژەنی ڕەنگدا .
 
گوڵی شین و ئایدیای ڕەنگی شین
لەم تێكستەدا خەیاڵ بزوێنەری یەكەمی ڕوداوەكانە و، وەك هێزێكی خوڵقێنەر ئیشدەكات (پێویست ناكات لێیبدوێین زۆر لە باسەكەمان دور دەخاتەوە) هێندە نەبێت باس لەو بەكارهێنانە بكەین كە بە جۆرێكە لە خزمەتی ئایدیای پشت تێكستەكەوەیە. هەموو ئەو ڕەگەزانەی لە تێمەی ئەم تێكستەدا هەن، بەجۆرێك دەچنەوە سەر ئایدیای ڕەنگی شین، خەیاڵ و ئەو هێزە خوڵقێنەرەی هەیەتی بەجۆرێكە ببێتە دەرخەری ئایدیای ڕەنگی شین. هەڵبژاردنی ڕەنگی شین بۆ ئەم تێكستە كە خەیاڵ تیدا كارایە لەخۆڕانییە، بەڵكو هەڵبژاردنێكی زۆرزانانەیە لە بابەتی ئەو پەیوەندییەی لە نێوان ئەم دوو ڕەگەزەدایە، جگەلەوەی ئەم ڕەنگە سیفەتێكی خەیاڵی هەیە و هەمیشە وەك بەشێك لە خەیاڵ بۆی دەڕوانرێت، بە ڕەوان و تیوار ناودەبرێت و توانای لە دروستكردنی كەشی خەیاڵیدا زۆرەii، هەروەها خەیاڵ باشتر دەتوانێت ئەم ڕەنگە بەرجەستە بكات پەیوەندییەكی قوڵی لەگەڵ دروست دەكات. دەبینین ئیرادەی هەردووكیان كارایە، چونكە لە ناوەڕۆكدا شین هەڵگری خەسڵەتێكی خەیاڵییە، سەرەڕای ئەوەی قوڵبونەوە و پێشاندانی جەوهەری ڕەنگی شین پێویستی بە خەیاڵیكی قوڵە تا لە ڕێگەیەوە ئەو خاڵە ناڕۆشنانەی ئەو ڕەنگە هەیەتی باشتر دەربكەوێت و بە هەردووكیان سەرسامیی بخوڵقێنن. لە تێكستەكە ڕەنگی شین خەیاڵ چالاكتر دەكات و، خەیاڵیش تەنها هێزێكی خوڵقێنەر نییە، بەڵكو وادەكات ئایدیای ڕەنگی شین باشتر بەرجەستەبێت، خوڵقاندنەكانی واتای ڕەنگی شین پیشاندەدات.
هەر شتێك لە تێكستەكەدا هاتبێت بەجۆرێك پیشاندەدرێت خزمەت بە ئایدیای ڕەنگی شین بكات. گەر نوسەر ئەم مەبەستەی نەبوایە دەكرا ئەو گوڵە هەر ڕەنگێكی تری بوایە، بەڵام كاركردنەكەی بۆ بەسەنتەر كردنی ئایدیای ڕەنگی شینە و، هەر بابەتێكی تریش لە تێكستەكەدا هەبێت دەیخاتە خزمەتی ئەوەوە، بۆنمونە ئەو خوڵقاندنەی خەیاڵ دەیكات لە دروستكردنی فۆرمی گوڵدا دەبێتە شتێكی ناباو و نەبینراو لە ڕێگەی ئەو ڕەنگە شینەی هەیەتی سەرسامی دروست دەكات و وەك شتێكی جادویی لێی دەڕوانرێت (ئەو گوڵە ڕەنگ جادوییەی لە دەستی ئەو باخەوانەدا دەڕوا ڕەنگی شین بوو)iii نوسەر ڕاستەوخۆ پێمان دەڵێت: ڕەنگی گوڵەكە جادوییە و لەمەوە سەرنجمان بۆ سیفەتێكی ڕەنگەكان ڕادەكێشێت، چونكە لە خودی ڕەنگەكاندا سیفەتی جادویی هەیە، ئەمەش زۆر بە ئاسانی كاتێك دەردەكەوێت هونەرمەندێك لە چەند ڕەنگێكی سیفەت جیاواز بە شێوەیەكی خێراو بێ گرفت نیگارێك دەنەخشێنێت لە ڕاستیدا وەك جادوو وایە لە بەرچاوی بینەرداiv وسەرسامی دەكات، جگەلەوەی ڕەنگی شین زیاد لە هەموو ڕەنگەكانی تر ئەم سیفەتەی تێدایە و، توشی سەرسامی دەبین لە ئاست ئێنرژیەكانی ئەم ڕەنگەدا و كاریگەری بۆ لایەنی دەرونی و ڕۆحی و مێشك و تەنانەت كاریگەری جەستەیی وتەندروستی و، هەروەها توانایەكی زۆری هەیە لە گۆڕینی وزە نێگەتیڤەكان بۆ وزەی پۆزێتیڤv. جگەلەوەی پێگەیەكی باشە بۆ خەیاڵكردن و كاریگەریی زۆر لە ژیانماندا جێدێڵێت، لە كۆی ئەو تایبەتمەندیانەی ڕەنگی شین هەیەتی سیفەتێكی جادویی پێ دەبەخشێت، دەبینین بەركەوتەی نوسەر بە هەمان شێوەیە و لە ڕێگەی ناوبردنی ڕەنگی شین بە جادویی دەمانباتەوە سەر هەمان ئەو تایبەتمەندیانەی ڕەنگەكە هەیەتی.
ڕەنگەكان ماتریالێكی دانەبڕاوی ژیانی مرۆین و لە تەواوی بووندا كاریگەرییان هەیە، بەو پێیەی هەریەكەیان هەڵگری خەسڵەتی جیاوازە، ڕێژەی كاریگەری و پەیوەندیشیان بە مرۆڤەوە جیاوازە، خەسڵەتەكانیان ئاستی پەیوەندی و كاریگەریان دیاریدەكات. بۆ نمونە ئەوانەی پێیان دەوترێت ڕەنگە سەرەكیەكان نزیكایەتی زیاتریان لەگەڵ مرۆڤ هەیە، گەر ئەم بابەتە بخەینە بەر باس ڕەنگە زۆری بوێت، ئەوەی بۆ ئێمە گرنگە نزیكایەتی ئەو ڕەنگە سەرەكیانەیە لە مرۆڤەوە، بۆیە دەشێت هەڵە نەبین هەمان ئەو ڕەنگانە ناو بنین (ڕەنگە نزیكەكان لە مرۆڤ) ئەمە بۆ ئێمە بابەتی ترە، ڕەنگی شینیش یەكێكە لەو ڕەنگانەی زۆر لە مرۆڤ نزیكە بەركەوتەی بەردەوامی چاوی ئێمەیە، بەو هۆیەی ڕەنگی (ئاسمان و ئاو)ە لە زۆرترین كاتەكاندا بەركەوتمان لەگەڵی هەیە، هەروەها ڕەنگی شین لەو گروپە ڕەنگەیە كە سەر بە پێنج ڕەگەزی سەرەكی پێكهێنەری بوونن (ئاگر، قوڕ، كانزا، ئاو و سەوزای) ئەم پێنج ڕەگەزە لەپێنج ڕەگەزی سروشتی و پێنج ئەندامی گرنگی جەستەی مرۆڤ و چواروەرزی ساڵ و دەورانی كات لە یەك ڕۆژدا دەردەكەون، هەروەها یەكێكە لە ڕەنگە ساردەكان و سەرچاوەیە بۆسەرجەم ڕەنگە ساردەكانی ترvi ، چاوگەی هێمنی و ئارامییە، ئەمەش وادەكات شین ئامادەیی زیاتری لە بوونی ئێمەدا هەبێت.
نوسەر توانیویەتی سود لەو نزیكییە وەر بگرێت و كار لەو خەیاڵەدا بكات كە ئەو ڕەنگە دەی ئافرێنێت، بە هۆی خەیاڵكردنەوە فۆرمی (گوڵ) جەوهەرێكی تر وەردەگرێت و وێنەیەكی پێدروستكراوە تێیدا ئایدیا قورساییەكی زۆری هەیە و، فۆرم ماتریاڵیكە بۆ بەرجەستەبونی ڕەنگ. عەتا محەمەد كاتێك باس لە گوڵە شینەكە دەكات هێندەی لەسەر لایەنی مەعنەوی دەوەستێت هێندە باس لە فۆرم و چۆنیەتی گوڵەكە ناكات، بەڵكو زیاتر جەخت لە چییەتی گوڵەكە دەكات كە پەیوەستە بە ڕەنگە شینەكەیەوە، بەمەش ئەو سیفەتانەی ڕەنگی شین هەیەتی دەیچەسپێنێت، بەتایبەت لە ڕووی سایكۆلۆژی بەخشەری هێمنی و ئاسودەیی و ئارامی و دڵنیاییە و ڕێگری دەكات لە توڕەی وتوندو تیژی، هەروەها لە ڕوی تەندروستییەوە توانای ڕێك خستنی لێدانی دڵ و كەم كردنەوەی فشاری خوێنی هەیەvii ئەمە وادەكات شین وەك هێزێكی خاوەن سەرسامی لێی بڕوانرێت، كاتێك لەگەڵ فۆرمێكی ئێستاتیكی كۆدەكرێتەوە ئەو هێزە زیاتر دەبێت، (ئەو گوڵە ڕەنگ جادوییەی لە دەستی ئەو باخەوانەدا دەڕوا، ڕەنگی شین بوو. شینێك خەڵكی ناچار دەكرد بە سەرسامییەوە لەبەردەمیدا بوەستن)ل23 دەبینین فۆرم بە تەوای لە خزمەتی ئایدیادایە و ئەم فۆرمە نابێتە جێگەی سەرنج گەر ڕەنگی شین نەبوایە، ئەوەی سەرسامییەكە دروستدەكات ڕەنگی شینە، وەك لە خوێندنەوەی تێكستەكەشدا دەردەكەوێت دروستكردنی سەرسامی جۆرێك لە پەنهانی تێدایە تا وەك بنەمایەك بابەتی حیكایەتەكە بچێتەوە سەر هەمان ئەو ئایدیایەی ڕەنگی شین هەیەتی. ئەوەمان بیر نەچێت فۆرم و ڕەنگ پەیوەندیەكی داهێنەرانەی توند لە نێوانیاندایە، فۆرم دەتوانێت هێزی ڕەنگەكان زیاتر بكەن و لە دۆخی ئاسایی دەریانبێن، بۆ نمونە گەر ئەم تێكستە ڕاستەوخۆ باسكردن بوایە لە شین بێ فۆرمی گوڵ ئەوا هەموو ئەو كۆدانەی لە دەست دەدا كە هەیەتی، بۆیە هەڵبژاردنی فۆرمی گوڵ كاریگەری بابەتی ڕەنگی شین زیاتر دەكات، گونجانێكی باش دروست دەكات و قورسای دەداتە بابەتەكە و نزیكیەكی زیاتر دروست دەكات لەگەڵ هەستی خوێنەر، چونكە بەخشینی فۆرم بە ڕەنگ هەستپێكردن و بەرجەستەبونی ڕەنگەكە زیاد دەكاتviii، تایبەتمەندی فۆرمەكە یارمەتی ئایدیاكە دەدات كاریگەرتر دەربكەوێت، ئەو جوانییەی لە فۆرمی گوڵدا هەیە وادەكات ئایدیای ڕەنگی شین قوڵتر بێت و، باشترین یارمەتیدەرە بۆ گەیاندنی مەبەستی سەرەكی تێكستەكە.
لە كۆی تێكستەكەدا بە ڕوونی كار لەسەر ئەوە كراوە هەمان ئەو تایبەتمەندیانەی ڕەنگی شین هەیەتی پێشان بدرێت و ببێتە بابەت و گێڕانەوە و ڕوداو لەسەر ئەو بابەتە وەستاوە و عەتا محەمەد تێكستەكە بە هەمان ئەو ڕیتمەدا دەبات و دەیەوێت ئەو ئایدیایەی لە پشت ڕەنگی شینەوەیە پیشانی بدات، ئایدیای ڕەنگی شین و گێڕانەوە هاوتان تەنها لە ئەم دێڕەدا نەبێت لەنگیەك دروست دەكات (ئەو ڕەنگە سەیرو دڵ ڕفێنەی گوڵەكان، كە لەكاتی تەماشاكردنیدا، ئارامیەكی سامناكی دەبەخشی)ل23، لێرەشدا بەهەمان شێوە كار بەو ئایدیایە كراوە و، لە بنەڕەتدا ڕەنگی شین هەڵگری سیفەتی ئارامییە، بەڵام لێرەدا بۆچی ئارامیەكی سامناكە؟ هێنانی ئەم سیفەتە (سامناك) بۆ هەر مەبەستێكبێت، پێویستە هەڵوێستەی لەسەر بكەین، چونكە ئەم گوزارشتە هارمۆنی بابەتی تێكدەدات لە تێكستەكەدا. شین بە خشەری ئارامییە ئارامیش بە پێی تیۆرە دەرونی و بیریەكانیش سامناكی جێ ناهێلێت، ئەگەر ئەدەب شتێكی جیاوازتری هەبێت بۆ ئارامی ئەوەیان جیایە، ڕاستە گوزارشت كردنی هەرشتێك لە ئەدەبدا جیاوازە و فۆرمێكی تری پێدەدرێت، تەنانەت زمانیش بە شێوەیەكی جیاوازتر بەكاردێت ئەمە زیاتر بۆ شیعر دەست دەدات و لە چیرۆك و ڕۆماندا جیاوازە، چونكە ئەم دوو ژانرە مەودای كار كردنیانن فراوانترە تەنها لەسەر زمان و تەكنیك ناژی، بەڵكو بابەتیش بەشێكی گرنگە تێیاندا و، دنیایەكی فراوانترن بۆ گوزارشت كردن لە ئایدیا مرۆییەكان.
كاتێك ئەدەب بەرپرسیاری خەسڵەتی بیری دەگرێتەخۆ پێویستە لانیكەم هاوتایی هەبێت لەگەڵ ئایدیا گشتیەكاندا. بۆیە دەكرێت بپرسین ئەم ئارامییە سامناكە چییە كە ڕەنگی شین دروستی دەكات؟ ئایا نوسەر ویستویەتی شتێكی تر دروستبكات و باسێكی تر بوروژێنێت؟ بەڵام هیچ شتێكی تر نابینین كە ئاماژەبێت بۆ سامناكی ڕەنگی شین. گەر (ئارامیەكی سامناك) دەربڕینێكی شیعریش بێت، یان بێ ئاگای ئەوەی كردبێت یا هەرشتێكی تر لە هەموو بارەكاندا زیانی لە بابەتەكە داوە. چونكە (ئارامی و سامناكی) هیچ لێكچوێكی هاوبەشیان نییە، ئارامی بریتییە لە هەموو گریمانە باشەكان توانای كۆنترۆڵكردن و، بوێری و سنگ فراوانی دەدات بە مرۆڤ، هێزێكە دژ بە دڵەڕاوكێ و ترس و ئاڵۆزی دەرونی و خراپەیە، بەڵام سامناكی ترسێكی لە ڕادەبەدەرە هۆكاری سەرەكی دڵەڕوكێیە و بێزاركەرە هەمیشە پاڵنەرێك بۆ دروست بونی هەیە ڕادەی دڕدۆنگی لای مرۆڤ زیاد دەكات و وا دەكات بسڵەمێتەوەix، ترس بە هیچ شێوەیەك ناتوانێت بەرهەمهێن بێت، بە پێچەوانەی ئارامیەوەكە بەرهەمهێنێكی كارایە. بەم پێیە بێت ئەوەی لێرەدا دانراوە تەواو پێچەوانەی ئەو بابەتەیە كە تێكستەكەی لەسەر بونیاد نراوە، ئەگەر ئەم دەستەواژەیە لە ڕووی تەكنیكەوە هیچ زیانێك لە تێكستەكە نەدات ئەوا لە ڕووی بابەتییەوە زیانی لێدەدات، چونكە ئەو بابەتەی تێكستەكە وروژاندویەتی یەكێكە لە بابەتە دەگمەنەكان و، هەروەها پەیوەندیەكی پتە و قوڵی بە بیر كردنەوەی مرۆڤەوە هەیە، هەرچەندە ئەدەب دەیەوێت بە جۆرێكی تر گوزارشت لە شتەكان بكات، بەڵام پێویستە لە گوزارشتەكەیدا لۆژیك هەبێت و نەبێتە تێكدانی بابەتی، لەم بارەدا گوزارشتە زمانییەكان گرنگیان زیاترە و لە هەمان كاتدا ئەركیشیان زیاترە، چونكە كەرەستەی سەرەكی لە ئەدەبدا بریتییە لە وشە، گوزارشتێكی بچوك دەتوانێت ڕیتم و كێش و ئێستاتیكا لە خۆ بگرێت و لە هەمان كاتیشدا واتا و گوزارشتی شاراوەشی لە پشتەوە بێت، بۆ نمونە وشەیەك لە خۆیدا شتێك بێت و لە ئەدەبدا گوزارشتێكی تری هەبێتx، بۆیە بچوكترین هەڵە بەكارهێنانی زمان كەمایەسی گەورە دروست دەكات. ئەم گوزارشتە هیچ ئەركێكی نییە جگەلەوەی لە چییەتی ڕەنگی شین كەم دەكاتەوە كە مەبەستی سەرەكی بابەتی تێكستەكە دەرخستنی ئەو چییەتیەیە ڕەنگی شین هەیەتی، بەڵام گوزارشتكردنی بە سامناكی زیان لەو چییەتییە دەدات، چونكە نەك تەنها ڕەنگی شین ئەو ڕەنگانەش كە سەر بە پۆلێنی ڕەنگی شینن هەڵگری خەسڵەتێكی لەم جۆرە نین، هەروەها ئارامیش خەسڵەتی سامناكی تێیدا جێگەی نابێتەوە، گەر ئەم دەستەواژەیە بەو جۆرە نەبوایە ئەم تێكستە لە ڕووی بابەتەوە پڕاوپڕی هەمان ئەو ئێستاتیكایە دەبوو كە ڕەنگی شین لە بوون و خەیاڵدا دروستی دەكات. سەرەڕای ئەوەی لە هیچ جێگەیەكی تێكستەكەدا باسكردن لە سامناكی نییە تا پاساوی ئەوەمان هەبێت ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوە و، جگەلەوەی بە هیچ شێوەیەك نوسەر ناچێتەوە سەر باسی سامناكی و تەنها دەربڕینێكە لە ڕاستیدا ئەركەكەی دیار نییەو بۆتە زیان بۆ ئایدیای تێكستەكە، گەر وانە بوایە بابەتی تێكستەكە قوڵتر دەبوو.
 
لە نێوان ڕەنگی سور و خوێندا
پاش حیكایەتی گوڵی شین ئەوەی زیاتر لە حیكایەتەكاندا كارا دەبێت ڕەنگی سورە، خوێن دەبێتە ئاماژەیەك ئایدیای ڕەنگی سور پیشان دەدات، پەیوەندی نێوان ڕەنگی سور و خوێن زیاتر جەختی لێدەكرێتەوە، بەجۆرێك بە تەواوی ئاوێتە دەبن و تێمەی حیكایەتەكان دروست دەكەن. وەك بابەت دەبنە ڕەوگەی حیكایەتەكان تێكەڵ بە ڕوودا و گێڕانەوە دەبن و باسی جیاواز كێش دەكەنە ناو تێمەكانەوە. هەریەك لە حیكایەتەكانی (گێلاسی خوێن، لێوی خوێنین ) دەكەونە چوارچێوەی ئەم باسەمانەوە، لێرەدا جیاواز لە حیكایەتی گوڵی شین ڕەنگ بەكار هێنراوە، لە بری ئەوەی ڕاستەوخۆ باس لە ڕەنگی سور بكرێت خوێن دەبێتە هێما بۆ ڕەنگی سور، لە خوێنەوە ئاماژە بۆ ئایدیاكانی ڕەنگی سور دەكرێت و دەیكاتە دەروازەیەك بۆ پیشاندانی ئەو پەیوەندییە قوڵەی لە نێوان عیشق و خوێندایە و بەمەش قورسای تێمەی حیكایەتەكان زیاتر دەبێت، بە كۆكردنەوەی ئەم بابەتانە لە تێكستەكاندا.
سور بە ڕەنگی ئاگر و خوێن ناسراوە و هێمایە بۆ سۆز و جەنگ و چالاكی و هێز و جوڵە و ململانێ و بوێری و خۆشەویستیxi و عیشق، بەهەمان شێوە ڕەنگی سوریش یەكێكە لە ڕەنگە سەرەكیەكان و لە پۆلێندا دەبێتە بنەمای سەرجەم ڕەنگە گەرمەكان، لە ڕاستیدا تایبەتمەندیەكانی تەواو پێچەوانەی ڕەنگی شینە، تەنها لەوەدا یەكدەگرنەوە كە هەردووكیان سەر بە ڕەنگە سەرەكیەكانن و نزیكی زۆریان بۆ مرۆڤ هەیە. ڕەنگی سور لە حیكایەتەكاندا بەو ئایدیا فراوانەی هەیەتی كاری لەسەر نەكراوە و لە چوارچێوەیەكی دیاریكراودایە و، بەشێك لە تایبەتمەندیەكانی دەردەكەوێت بەتایبەت (خوێن، و عیشق) لە بەیان كردنی هەردوو تایبەتمەندیەكەوە بە سیمبول بوونی ڕەنگی سور لە حیكایەتەكاندا دەردەكەوێت، ئەمەش لە پێناو پیشاندانی جەوهەری ئەو عیشقەی لە تێكستەكاندا دەبینرێ. لە (گێلاسی خوێن)دا ڕەنگی سور تەنها دەروازەیەكە بۆ هاتنە ناوەوەی ئایدیاكانی (دەمویست ئەم درەختەت لێ بكڕم ئەگەر ڕەنگی ئەو گێلاسە وردانەی پێوەیەتی سوربوایە)ل42 لێرەدا جگەلە وەزیفەی سەرەكی ڕەنگ ئاماژەدانە بە ڕەنگی سور وەك ڕەنگێكی دڵخوازی مێینە، ئەمەش ڕاستیەكی مێژوویی لە پشتەوەیە و مێژووی ئەم ڕەنگە پێیەكی لە دونیای مێینەدایە بۆنمونە لە كۆندا بە هاوسەرێتی وتراوە(مەسەلەی سور) لە هیند و تبت ڕەنگی سور هێمابووە بۆ ئافراندنی بوون لای ژن و هێمای هێزی باشە و سۆزو هەستی نەرمونیان بووە ئەمەش دیاردەی مێینەین و، عەرەب لە پەسنی مێینەدا دەڵێن: دەڵێی (ڕەنگی سور)ەxii، هەروەها بەكاربەرێكی چالاكی ئەم ڕەنگەن. لە پاشان خوێنەر ئاماژەی بوونی عیشق وەردەگرێت لە گوتەی ئەو ژنەوە كە دەیەوێت درەختەكە بكڕێت، هەرچەندە شوشە فرۆشەكە ئاماژە بۆ ئەوە دەكات پێشتر ئەو بەردەرگایەی دیبێت، بەڵام ئاماژەیەكی بچوك و ناڕونە لەكاتێكدا دەربرینی ژنەكە بە ڕونی ئاماژەیە بۆ مەبەستی سەرەكی تێكستەكە، ئێستاتیكای ئەم حیكایەتە لەو سادەییەدایە كە بابەتێكی قوڵی پێ بەیانكراوە و، زۆر سانا تیۆرێك لەسەر عیشق پیشان دەدات لە ناو سادەییەكی كورتبڕدا، وەگێڕی ئەم حیكایەتە هەر لە سەرەتاوە پێمان دەلێت: باسەكە لە عیشقەو كەسێك دەیەوێت جیاوازی نێوان خۆشەویستی و عیشق بزانێت. ئەوەی جیاوازە لێرەدا ئەم حیكایەتە خۆی نادات لە تیۆریزەكردنی عیشق و بە هیچ شێوەیەك لەسەر پرۆسەی عیشق و عاشقبوون ناوەستێت ڕاستەوخۆ دەچێت بۆ پنتێك كۆی پرۆسەكە پیشاندەدات بەبێ درێژدادڕیی (خۆشەویستی شتێكە پێیدەگەیت، بەڵام عیشق تیای دەژیت و بێئاكامە)ل41 هەر لەم وەڵامەی مامۆستا بۆ خوێنكارەكەی تێدەگەین ئەو دەیەوێت جەخت لە چی بكات هەرچەندە قوتابیەكەی پرسیار لە عیشق دەكات، بەڵام وەڵامی مامۆستاكەی پنتێكە تەواوی جەوهەر و چییەتی عیشقی لە خۆیدا كۆكردۆتەوە كە باس لە گەیشتە پلەی فەنابوونی عاشق دەكات، هەروەها زیاتر لەسەر ئەمە دەوەستێت كتێك باس لە هەڵبژاردنی شوشە فرۆشەكە دەكات (تەنها رێگایەكیش لەبەردەمیدا بوو، ئەوەبوو كە بە خوێنی خۆی گێلاسەكانی بۆ سور بكات، ئیدی تا دوا دڵۆپ .. خوێنی خۆی دەڕژێنێت بەسەر گێلاسەكاندا و سوریان دەكات)ل42. وەگێڕ لە ڕێگەی سوركردنی گێلاسەكانەوە تەواوی پرۆسەی عاشقبوونی شوشە فرۆشەكە پێشان دەدات، ڕەنگی سور دەكاتە ئەو سیمبوولەی كە هەموو ئاماژەكانی عاشق بونی شوشە فرۆشەكە هەڵدەگرێت، نەك تەنها ئەمە، بەڵكو ویستی مەعشوقیش هەر لەم ڕەنگەدا كۆدەكاتەوە و بە چەشنێك پرۆسەی عیشق لەم تێكستەدا سیمبولەكەی ڕەنگی سورە.
ئەو جۆرە سەركێشییەی شوشە فرۆشەكە دەیكات دیسان ئاماژەیە بۆ ئایدیای ڕەنگی سور، چونكە سور خاوەنی بوێری و ئازایەتییە و حەز بە سەركێشی دەكات بەرامبەری خۆشدەوێت و حەز بە قوربانیدان دەكاتxiii، ئەمەش لەلایەك پەیوەستە بە ڕوانینی باوەوە بۆ ئەم ڕەنگە، لە لایەكیتر ئاماژە كردنە بۆ خودی تایبەتمەندییەكای ڕەنگی سور كە دەتوانێت لە یەك كاتدا هێمابێت بۆ عیشق و بۆ خوێنیش بەجۆرێك لەم تێكستەدا بابەتەكان دەبەستێتەوە هەموو شتەكان پەیوەندیان پێكەوە هەبێت، وادەكات خوێن نمایندەی سەرجەم بابەت و ڕوداوەكان بێت و ببێتە ئاماژە بۆ ڕەنگی سور. پێویستە بوترێت پەیوەندی (خوێن و عیشق) و بە سیمبول بونی ڕەنگی سور بۆ ئەو پەیوەندییە لە شعری كلاسیكیدا بە قوڵی ڕەنگی داوەتەوە، تێكەڵكردن و بە كارهێنانەی ڕەنگی سور و خوێن بێ ئەندازە حیكایەتی لێدروستكراوە بۆ دەڕبڕین ویستی مەعشوق و بەخشینی عاشق، هەمیشە عاشق خوێن بەخشەو مەعشوقیش خوێنی دەوێت. بەكارهێنانی میتافۆر یارمەتیدەربووە بۆ دروستكردن و داتاشینی وشە گەلێك كە گوزارشت لەو دۆخە بكات بۆنمونە (خوێناو، خوێنی جگەر، دڵی خوێنین، خون چكە، خونفشان و...) گوزارشتن لە حاڵی عاشق، بەڵام (خونخوار، خونرێز، خونكار، خون ئالودە و...) لە پەسنی مەعشوقدا دانراون، چییەتی عیشق دەردەخەن لای هەریەك لە عاشق و مەعشوق. هەروەها بۆ زیاتر قوڵبونەوە و فراوان كردنی پەیوەندی عیشق و خوێن سود لە ڕەنگی سور وەرگیراوە، چ وەك خودی ڕەنگی سور یاخود لێ چووەكانی لە ڕێگەی میتافۆرەوە وەك (خەنە، پشكۆ، عەقیق، یاقوت، مەیگون، عونناب...) ئەمەش پتەویەكی زیاتری دروستكردووە بۆ ئەو پەیوەندییە، ئەم خوازانە هێمایە بۆڕەنگی سور و بۆتە ئاماژەیەك بۆ خوێن و خوێنیش دەبێتە سیمبولی عیشق، لەم دێرەی نالیدا ئەو پەیوەندییە دەبینین(حەناییی كردووە پەنجەی بە خوێناوی دڵی زارم/ ئەمە ڕەنگە شەهادەت بێ كە كوشتەی دەستی دڵدارم). لەگەڵ ڕەنگ و خوێندا مەحوی مامەڵەیەكی جیاواز دەكات و لە ویستی مەعشوقدا پیشانیدەدات(كە دادی یەئسی خۆمم بردەلا ئەم عارفە توند بوو/ وتی ئاخر سبەینێ‌ جەژنە خوێنی تۆ لەپێدەگرم)xiv ئەم نمونەیە زیاتر لەگەڵ بەكار هێنانەكەی (عەتا محەمەد)دا یەكدەگرێتەوە، بەتایبەت لە ویستی ئەو ژنەی كە گێلاسەكانی دەوێت و ئەو ڕەنگەی لێوی كچی ناوتابلۆكە دەیخوازێت.
شوشە فرۆشەكە لە چەشنی عاشقێكی وێڵگەرد دەردەكەوێت تا لە بەردەم مەعشوقدا فەنا ببێت، ئیدی پێویست ناكات وەگێڕ بە ڕادەو چۆنیەتی عاشقبوونی شوشە فرۆشەكەوە سەرقاڵمان بكات و لەرێگەی (سوركردنی گێلاسەكانەوە) پێمان دەلێت: ئەو لە عیشقدا گەیشتۆتە پلەی فەنابوون. بەمەش وێنەی عاشقێكی رۆحانیی پیشاندەدات، لە و جۆرەی عاشق ڕازی بوونی مەعشوق بە گرنگتر لە هەموو شت دەزانێت و ئەوەی مەعشوق دەیخوازێت و داوایدەكات عاشق ئامادەیە بیكات، دواپلەی ئەم جۆرە لە عیشق فەنابونی عاشقە لە مەعشوقداxv. شوشە فرۆشەكە لە عیشقدا ڕوبەڕوی هەمان چارەنوس دەبێتەوە و لە مەعشوقدا فەنا دەبێت، چونكە ڕوون نییە ئەو خوێن ڕژانە مەرگی شوشە فرۆشەكەیە؟ (تەنها ئاماژە بە خوێن ڕژانی شوشە فرۆشەكە دراوە و بەهیچ شێوەیەك باس لە مەرگی نییە) گەر سەرەنج بدەین لە حیكایەتەكەدا هاتووە(ئیدی تا دوا دڵۆپ .. خوێنی خۆی دەڕژێنێت بەسەر گێلاسەكاندا و سوریان دەكات)ل42، نەك بوترێت تا مردن، ئەمەش دەچێتەوە سەر ئەو پەیوەندییە قوڵەی خوێن و عیشق هەیانە و، ئەم پەیوەندییەش بەكار هێنراوە بۆ خستنە ڕوی ئایدیای ڕەنگی سور، چونكە هەر دوو هێزەكەی لە خۆیدا كۆكردۆتەوە. چۆن ڕەنگی سور كارایە لە بزواندنی هەستە قوڵەكان و زیاتر هەیەجان بەخشە و بۆتە سیمبولی هەمیشەیی عیشقxvi، هەرواش ئەم ڕەنگە دەبێتە هێمای خوێن و ئاماژەیە بۆ ڕژانی خوێن و عەتا محەمەد ئەمەی بەكار هێناوە بۆ ئەو پەیوەندییەی نێوان خوێن و عیشق.
هەر لەم تێكستەدا ئاماژەیەك دەدۆزینەوە بۆ ئەو مێژووەی ڕەنگی سور هەیەتی، گوایە سور یەكێكە لە یەكەمین ڕەنگەكان كە مرۆڤ پێی ئاشنا بووە ئەویش بەهۆی ئەوەی كاتێك ئاژەڵیی ڕاو كردووە و شوێنەواری دەستەكانی بەسەر شتەكانی چواردەوریدا سەرنجی ڕاكێشاوە و بۆتە مایەی ڕامانی و دواتر گەیشتۆتە ئەوەی بە یارمەتی چەند مادەیەكی تری سەرەتایی وەك ڕەنگ بەكاری هێناوەxvii. پەنابردنی شوشە فرۆشەكە بۆ بەكارهێنانی خوێنی خۆی تا گێلاسەكان سوربكات ئاماژەیە بۆ ئەو مێژووە. هەروەها لە حیكایەتی (لێوی خوێنین)دا ڕێمان دەچێتەوە سەر هەمان بابەت كاتێك وێنەكێشەكە بەوە دەزانێت ئەو ڕەنگەی بۆی دەگەڕێت لە خوێنی خۆیدایە(ئیتر وێنەكێشەكە بڕیاری گەڕانەوەیدا تا بە ڕەنگێك كە خوێنی خۆی تێكەڵە، لێوی كچی ناو تابلۆكەی ڕەنگ بكات)ل73، وەك ئەوەی عەتا محەمەد بیەوێت پێمان بڵێت هەندێك لە بیرو ئایدیاكان زەمەن زەفەریان پێنابات و مرۆڤ بەردەوام بەكاریان دێنێتەوە، وێنەكێشەكە والێدەكات پەنا بباتەوە بۆ خوێنی خۆی كە بنەمای ئاشنابونی مرۆڤە بە ڕەنگی سور.
وەك باس، پەیوەندی نێوان عیشق و خوێن لەم حیكایەتەشدا دووبارە دەبێتەوە، بەڵام لێرەدا هەنێك بابەتی تر دەوریداوە، ئەگەر بەو جۆرە نەبوایە دەكرا بمان وتایە ئەم دوو حیكایەتە یەكێكن و لە دوو شوێنی جیاوازدا گێڕدراونەتەوە، ئەوەی جیایان دەكاتەوە بریتین لەو بابەتانەی لە دەوری ئەو پەیوەندییەدا دەیان بینین، لەم حیكایەتەدا ڕەنگ دەبێتە شتێكی خودی و وێنەكێشەكە لە خودی خۆیەوە دەگاتە ڕەنگ، لە تێمەی ئەم حیكایەتەدا (خود ـ ڕەنگ، عیشق ـ خوێن) دەبنە باس و پێكڕا كۆی تێكستەكە دروست دەكەن، ڕەنگە پێویست نەكات لەسەر (عیشق ـ خوێن) بوەستین، چونكە وەك پێشتر ئاماژەمان پێدا هەمان ئەو ئایدیایەیە لە حیكایەتی گێلاسی خوێندایەو گرنگی لێرەدا تەنها ئەوەیە باسەكە پتەو تر دەكات، بۆیە باس لە (خودو ڕەنگ) دەكەین. هەر لە سەرەتاوە ئەوە دەگاتە خوێنەر وێنەكێشەكە(وەك عاشقێك) پەیوەستیەكی خودی تێدایەو زیاتر لە خۆیدایە و لە و جیهانەدا كە خۆی بۆ خۆی دروستكردوە، بەڵام هێشتا بە تەواوی نەگەیشتۆتە كەماڵی خۆی، ئەو شتەی دەیگەیەنێتە ئەو كەماڵە لای وێنەكێشەكە نادیار نییەو بەئاگایە لەوەی لە كێشانی تابلۆی كچێكدا دەگاتە كەماڵی خۆی، بەڵام جەوهەری ئەو كەماڵە شتێكی نادیارە و كاتێك هەست بەوە دەكات ڕاستەوخۆ دەستدەكات بە دۆزینەوە،(شەوێك گەیشتبووە ناوەڕستی كارەكەی و دەیویست لێوی كچی ناو تابلۆكە ڕەنگ بكات، زانی كە ئەوە ئەو ڕەنگەیەلە چارەی نوسراوە و دەبێت بیدۆزێتەوە تا تابلۆكەی تەواو بكات، چونكە نەیدەتوانی ئەو ڕەنگە بەوجۆرە دابنێت، كەلەخەیالیدایە)ل72 وەگێڕ هاتووە ئەمەی بەستۆتەوە بە ڕەنگەوە و ئەمەش دەچێتەوە سەر ئایدیای گشتی ڕەنگەكان كە زۆرجار وەك شتێكی خودی باسیان لێدەكرێت و دەوترێت ڕەنگەكان تەواو شتێكی خودین بۆ مرۆڤ، وێنەكێشەكەش بەدوای ڕەنگێكدا وێڵە گوزارشت بێت لە خۆی و لەبوونی خۆیدا دەگاتە ئەو ڕەنگە، دۆزینەوەی ئەو ڕەنگەش ئەو جەوهەرەیە وێنەكێشەكە دەگەیەنێتە كەماڵ.
 
ڕەنگ وەك ئێستاتیكا لە تارژەنی ڕەنگدا
حیكایەتی تارژەنی ڕەنگ جیاواز لە حیكایەتەكانی تر باس لە ڕەنگ دەكات و زیاتر جەخت لە لایەنی ئێستاتیكی ڕەنگ دەكات و، كاری تەنها بریتییە لە جوانی، لەم حیكایەتەدا ڕەنگ لە هەموو دۆخە دەرونی و فیزیكیەكان بەدەرەو تەنها ئەركە ئێستاتیكیەكەی بەجێدێنێت، وەك بەشێكە لە ئایدیای دووبارە دروستكردن یاخود وێنەكردنەوەی دونیا، تەنها ڕەنگەكانن كە دەتوانن وێنەیەكی تری دونیا پیشان بدەن. ئەم ئێستاتیكایە لەو هێزەی تارژەنەكەوە بۆ گۆڕینی ڕەنگی شتەكانی چواردەوری دەردەكەوێت،(كانیاوەكان ڕەنگ دەكات و ماسیەكانی ناوی بە چەندین ڕەنگی جیاواز ڕەنگڕێژ دەكات، گەڵای درەختەكان، دیوار، بەرد، ئاگر و تەنانەت تاریكی شەو هەرچی لەوێدابێت، ڕەنگی دەگۆڕێت)ل46 ویستی هەمیشەیی مرۆڤ دووبارە ڕێكخستنەوە و وێناكردنی جیهانە بەوجۆرەی لە خەیاڵیایەتی، زۆرجار ئەمەش لە ئەدەب و هونەردا دەبینینەوە، ئەم حیكایەتەش یەكێكە لە و هەوڵانەی كار بۆ بەدیهێنانی جوانی دەكات لە لایەن هێزێكی رۆحییەوە(كە لێرەدا مۆسیقا نمایندەی ئەو هێزەیە و سەرچاوەی هێزەكەش عیشقە)، ئەوە عیشقە وادەكات تارژەنەكە ئەو توانا زۆرەی هەبێت لە ئافراندندا، چونكە عاشق سەرقاڵی كردەیەكە وێكچوی هەمان ئەو كارەیە كیمیاگەرەكان لەگەڵ ماتریاڵەكان دەیكەن لە گۆرین و دروستكردندا، لە پرۆسەی عیشقدا سحرێك هەیە عاشق لە ڕێگەی خۆشویستنی مەعشوقەوە ئیرادەی گۆرانكاری تێدا دروست دەبێت لە خودی خۆیداxviii و، عەتا محەمەد ئەم سیحرە دێنێتە دەرەوەی عاشق و دەیسەپێنێت بە سەر دونیای دەرەوەیدا. ئەگەر سەرنج بدەین ئەوەی لێرەدا ڕودەدات ڕزگار كردنی هیچ شتێك و باشكردنی هیچ نییە، تەنها لە پێناوی جوانیدایە و وەك یەكێك لە جەوهەرەكانی بوون، بۆ زیاتر پیشاندانی ئەو جوانییەش عیشق دەكاتە بابەت، چونكە بونیادی عیشق بریتییە لە جوانیxix، عیشق وەك هێزێك بەكاردێنێت بۆ خوڵقاندنی ئێستاتیكا و ڕاستەوخۆ دەیبەستێتەوە بە ڕەنگەوە وەك هێزێكی باڵا پێشانی دەدات لە دووبارە خوڵقاندنەوەدا (ڕەنگی ئەو چیمەنەی تا خۆرنشین لە سەری دانیشتووە، ئەو درەختەی پاڵی پێوەداوە، ئەو ژور و بەر هەیوانەی تیایدا بێئاگا بەسەر تارەكەیدا چەماوەتەوە، رەنگیان گۆڕاوە بە ڕەنگی تر و جوانتر بون لەوەی كە هەن)ل45. دەبینین لێرەدا جوانیی سروشت وەك ئەوەی لە تیۆری جوانیدا هەیە باسكراوە و حاشای لێنەكراوە، بەڵام ئەو كاری بە دەرخستنی ئەو جوانییە و حاشا لێكردنی نییە، بەڵكو دەیەوێت دووبارە شتێك بخوڵقێنێتەوە كە بێ هاوتابێت لە جوانیدا، ئەمەش تەنها لە توانای ڕەنگەكاندایە وەگەرنا هەموو ئۆبژەیەك كە لە سروشتدا هەیە خاوەنی جوانییە، باڵاكردنی ئەو جوانییە تەنها لەوەدایە ڕەنگێكیتر بێت تا بێتە جێگەی سەرسامی، بە جۆرێك (بونیادنانی جوانی لەسەر جوانی) كاری پێكراوە ئەمەش توانای ئەوەی هەیە شتێكی تایبەت و جیاواز پیشان بدات، سەرەڕای ئەوەی خودی تێكستەكە ئاماژەیەكە بۆ ئەو ئایدیایەی جیاوازی جوانی سروشت و جوانی هونەر پیشاندەدات، كە هەریەكەیان خاوەنی تایبەتمەندی خۆیەتی. سروشت خودا خاوەنیەتی و هونەریش مرۆڤ دەیخوڵقێنێت، عەتا محەمەد زیاتر ئیشی بە دووەمیانە، چونكە ئەو ئیش لەگەڵ هێزێكی مرۆی دەكات و بەرپرسیاریدەكات لە خوڵقاندنی جوانیدا، لە ڕێگەی دووبارە ئافراندنەوەی جیهانەوە. وەك ئەوەی بیەوێت جیاوازی ئەو دوو دیاردەیە لە جوانیدا دەربخات واتا جوانی لە نێوان سروشت و هونەردا، چونكە ئاشكرایە دیاردە سروشتییەكان بەر لە حوكمدانی ئێمە لە خۆیاندا جوانییان هەڵگرتووە و كاتێك دەیان بینین چێژ و خۆشیمان پێدەبەخشنxx، سروشت لە خۆیدا خاوەنی جوانییەو هێزێك لە سەر و مرۆڤەوە نمایندەیەتی، تێكستەكە ناڕاستەوخۆ ئاماژە بۆ ئەمەدەكات. بەڵام دەیەوێت جەخت لەوە بكات ویستی مرۆڤ بۆ دۆزینەوەی شتێكیتر و داهێنان وادەكات بەدوای شتێكیتر دابگەڕێت، چونكە مرۆڤ بونەوەرێكە ڕازینییە بەوەی دەیبینێت و بەردەوام ویستی بۆ شتێكی تر هەیە، ئەمەش لە هونەردا و بە یارمەتی خەیاڵ بەرجەستە دەبێت تێكستەكەش هەمان دیاردە دەگێرێتەوە، ویستی تارژەنەكە بۆ وێناكردنەوەی ئۆبژەكان هەمان ئەو دیاردەیەیە كە باسكرا، چونكە ئەو جوانییەی لە هونەردا دروست دەبێت جیاوازە لە جوانی سروشت، هونەرەكان بەرهەمی ئازادی مرۆڤن، گۆڕینی دیاردە سروشتیەكانە بە شتێكی تر، واتا سروشت سەرچاوەی ئەم جوانیەیە و لە ڕێگەی خەیاڵەوە كاری لەسەر دەكرێت، بەڵام ئەوەی لە پشت ئەم خوڵقاندنەوەیە رۆحە، رۆح دەبێتە هێزی پیشاندەری وێنە ئیستاتیكیەكانxxi. بە هەمان شێوە رۆحی تارژەنەكە نمایندەی ئەو هێزەیە كە جوانی دەخوڵقێنێت.
لە سەرەتای حیكایەتەكەوە ئەوەمان لا ڕونە كە توانای تارژەنەكە لە ئافراندنی جوانیدا بێئەندازە، بەڵام بە تەواوەتی جەخت لەوە دەكات لە گۆرینی شوێندا ئەم هێزە كارایە، ئەم جەخت كردنەوەیە لە گۆرێن و جوانتر كردنی شوێن كێشمان دەكات بۆ باسێكیتر و، كۆتای حیكایەتەكەش هەر بۆ ئەوە تەرخان كراوە، ئەویش شكستی ئەو هێزەیە لەبەردەم گۆڕین و ڕەنگكردنەوەی مرۆڤ. وەك لە حیكایەتەكەدا هاتووە تارژەنەكە دەتوانێت تەواوی بوون ڕەنگ بكاتەوە(مانگیشی بە ڕەنگی پەمەییەكی ئاڵ گۆڕی)ل46 ئەوهێزە كاری خۆی وەك دووبارە ئافراندن یاخود وەك ئێستاتیكا لە سەر هەموو شوێنێك دەكات، بەڵام تا ئێرەش وەگێڕی حیكایەتەكەمان دڕدۆنگیەكی لای خوێنەر دروست كردووە بەوەی شتێك ماوە بۆ چونەبەر ئەو پرۆسەیە ئەویش خودی مرۆڤە. پاش ئەو هەموو ئافراندنە كە لە پێناوی كەسێكدا بووە، ئەو كەسە داوا دەكات ئەو هێزە كار لە گۆڕینی ئەویشدا بكات، (كچەكە بە سەرسامیەوە وتی: ئەی من...؟ ئیتر تارژەنەكە دەستی بە ژەنینی تارەكە كرد بەڵام هەرچەندی كرد نەیتوانی ڕەنگی كچەكە بگۆڕێت)ل46، 47 هەرچەندە ئەم باسە دەچێتەوە سەر بوونی مرۆڤ و پێگەی گەردونی مرۆڤ (كە باسكردنیان پێویست نییە)، بەڵام پێویستە بوترێت ئەمە بە تەواوی كاركردنە لەسەر ئەو هێزەی مرۆڤ لە ئافرادندا هەیەت و، دەتوانێت كاریگەر بێت لە گۆڕینی تەواوی گەردوندا تەنها خۆی نەبێت، چونكە لە گەردوندا مرۆڤ جگەلەوەی بونەوەرێكی شازە بەشێكە لە ئەبەدیەت و ئافراندنەوەی دەستنادات،(پاش ماندووبوون و بێئومێدی بە كچەكەی وت: ئێستا دەزانم تارەكەی من بێتوانایە لە ڕەنگ كردنی بێكۆتاییدا، كە تۆش وێنەیەكی بەرجەستە بووی بێكۆتاییت)ل47 لەگەڵ ئەوەی ئەم دەربڕینە بە تەواوی ئەو ئایدیایەمان لا دروست دەكات هیچ هێزیك كار ناكات لە گۆڕینی مرۆڤدا، لە هەمانكاتدا بەجۆرێك دەردەكەوێت ئاماژە بێت بۆ شكستی عاشق لە بەردەم مەعشوقدا هەرچەندە عیشق گەشتێكە بۆ كەماڵی بوونی مرۆی و بەها بەخشە و ڕزگاربوونە لە ڕوكەشی وگەیشتنە بە هەقیقەتی شتەكان و پێدانی مانایەكی ترە بۆ بوونxxii، بەڵام لە خودی عاشقدا ئەم هێزە كاردەكات و لە ناو مەعشوقدا ئەم هێزە بەو شێوەیە كارانییە، تەنها عاشق دەتوانێت خاوەنی ئەو هێزە بێت، چونكە ئەو تەنها بە پرۆسەكەدا تێپەڕیوە بەدەر لە مەعشوق. ئاشكرایە ئەو هێزەی وادەكات تارژەنەكە ببێتە خاوەنی هێزێكی باڵا عاشق بوونیەتی (ئەو ڕۆژەی تارژەنەكە ئەو توانا سیحریەی لە ژەنینی تارەكەیدا بینی، دوای ئەو بەیانییە بوو كە بەدەم خەیاڵی ئەو كچەی چەند رۆژێك بوو خۆشی دەویست و وێنەكەی، خەیاڵی داگیركردبوو، تا زامدار بوونی سەرپەنجەی و تێكەڵبوونی دەنگی ژێكان بە خوێی پەنجەی و لە هۆش خۆچون، لە ژەنین نەكەوت)ل46 لێرەوە ئەو عیشقەی لە بوونی تارژەنەكەدایە توانای بەسەر ڕەنگ كردنی هەموو شتێكدا دەبێت جگەلە ڕەنگ كردنی مەعشوقەكەی. لەگەڵ ئەوەشدا ئەم حیكایەتە ڕەهەندێكی تری عیشق دەخاتە ڕوو بەدەر لە ئازارەكان و فەنابونی و..هتد، ئەو ئێنرژییەی عیشق دەیبەخشێت بە عاشقەكان و وادەكات توانای ئافراندنیان هەبێت، بە جۆرێك دووبارە ڕەنگێكی تر بدەن بە جیهان، لە هەمان كاتدا پیشاندانی ئەو باڵاییەیە كە مەعشوق هەیەتی و بە هەموو هێزێكییەوە عاشق شكست دێنێت لە بەردەمیدا.
بەگشتی لەو حیكایەتانەدا كە باسكران عەتا محەمەد ویستویەتی كار بە ئایدیای ڕەنگ بكات بە جۆرێك تێكەڵ بە چەند بابەتێكی تری كردون و هەوڵیداوە ئەو بابەتانە هەڵبژێرێت كە نزیكیان هەیە لەگەڵ ڕەنگەكەدا، بۆ ڕەنگی شین خەیاڵ كارا دەكات وبۆڕەنگی سور خوێن و عیشق دێنێتەوە. بە تێكەڵ كردنی بابەتیانەی ئەمانەش توانیویەتی ئایدیای جیاواز بگەیەنێت. بابەتەكانی زۆر ورد بەیەكەوە بەستۆتەوە بۆنمونە چۆن خەیاڵ دەتوانێت كاربكات بۆ ڕەنگی شین، بەهەمان شێوە ڕەنگی شینیش پێگەی خەیاڵ لە تێكستەكەدا فراوانتر دەكات و، هەروەها چۆن عیشق توانیویەتی بەرجەستەی ئایدیای ڕەنگی سوربكات، ئەویش دەبێتە پێگەیەك عیشق باشتر خۆی تێدا بەیان دەكات، بەم جۆرە توانیویەتی لەڕێگەی ئایدیاكانەوە پەیوەستبونێكی گشتی لە نێوان ئەو شتانەدا بدۆزێتەوە نزیكن لە بونی مرۆڤ و بە درێژای مێژوو جێگەی ڕامانی مرۆڤ بوون.
 
 
ثةراويَزةكان:
i - دكتور أحمد محمد علیان: جدلیه العلاقە بین الفلسفه و ڵادب، الطبعە أڵاولی، بیروت، دار المنهل، 2000، ل63.
ii- ایاد محمد صقر: فلسفە اڵالوان، طبعە الاولی، الاهلیە، عمان، 2010، ل68، 76.
iii - عەتا محەمەد: تارژەنی ڕەنگ، چاپی یەكەم، یانەی قەڵەم، 2009 ل 23. لێرە بەدواوە لە بری دانانی پەراوێز تەنها ژمارەی لاپەرەكان لە تەنیش پەرەگرافە وەرگیراوەكانەوە دەنوسین.
iv - أگدن نیكولس رود: رنگ شناسی مدرن، ت: عربعلی شروە، چاپ اول، شباهنگ، ل209.
v - ایاد محمد صقر: فلسفە اڵالوان، ل33، 34.
ڕەنگە سەرەكیەكان بریتین لە(سەوز، زەرد و شین) و دەبنە بنەما بۆ دروستبونی ڕەنگەكانی تر، پۆلێنی ئەمەش جیاوازە بۆ نمونە لە وێنە كێشاندا(سور، زەرد و شین)ە لە گرافیك و چاپدا دەبێتە (شینی ئاسمانی، سور و زەرد) بەڵام لە فۆتۆگرافی و سینەمادا (سور، سەوز، شین) بەڕەنگی سەرەكی دادەنرێت.(ایاد محمد صقر: فلسفە اڵالوان، ل64،حمیدرچابختیاری فرد: رنگ و ارتباگات، فخراكیا،1388، ل55).
vi - ایاد محمد صقر: فلسفە اڵالوان، ل68، 76.
vii - سەرچاوەی پێشو، ل76.
viii - حمید رچابختیاری فرد: رنگ و ارتباتات، ل74.
ix - جمیل صلیبا: معجم الفلسفی: ج1، منشورات ژولقوربا، ل ،721.
x - كمال عید: جمالیات فنون، دار الجاحڤ، بغداد، 1980، ل97.
xi - ایاد محمد صقر: فلسفە اڵالوان، ل17.
xii - سەرچاوەی پێشو، ل100
xiii - سەرچاوە و لاپەڕی پێشو.
xiv - محەمەد نوری عارف: فەرهەنگی دیوانی شاعیران، چاپی دووەم، هەولێر، 2009، لاپەرەی جیاواز؛ دیوانی نالی: مەلاعبدولكریمی مودەریس و فاتح عبدولكریم؛ چاپی سێیەم، ل271. دیوانی مەحوی: : مەلاعبدولكریمی مودەریس و محەمەدی مەلاكەریم، چاپی سێیەم، ل218.
xv - سلیمان اولوداغ: ایبن عربی،چاپ دوم، نشر مركز، تهران، 1387، ل131.
xvi - تینا ساتن، برید ام ولان: هارمونی رنگ، ت:مریەم مدنی: تهران،1386، ل156.
xvii - محمد حسین جودی: تأریخ الفن العراق القدیم، ل49.
xviii - فاروق ڕەفیق: هونەری عیشق، بەرگی یەكەم، سلیمانی، 2010، ل64.
ix - سلیمان اولوداغ: ایبن عربی، ل134.
xx - بریس گات، دومنیك میك أیورلویس: دانشنامە زیباشناسی، گروه مترجمان، فرهنگستان هنر، تهران، 1384، ل46.
xxi - سەرچاوەی پێشو، ل47.
xxii - فاروق ڕەفیق: هونەری عیشق، ل64.