بێگومان زمان سرووشتێكی تەمومژاوی هەیە. لەمیانی لایەنە نادیارەكەی زمانیشدا رەگەزدۆزی بەرجەستە دەبێت، لێرەوەیە زمان گەمە دەكات و ئێمە گەمە بە زمان دەكەین. بەمانایەكی دیكە زمان گەمەكەری تێدایە وەك چۆن چەندین رێسا و یاسای تایبەت بەخۆی هەیە، كە هەندێكیان لەگەڵ یەكتر جیاواز و نێودژ دەكەونەوە. لەسەر ئەو بنەمایە دەمەوێ بڵێم هەر لە چاخی ناوەڕاستەوە بۆچوونی نێر و نێرسالاری دەڵێ: ئافرەتان لەپاش پیاوانەوە دێن، چونكە وشەی (Female- مۆنپ) لە وشەی (Male- مژكر) وەرگیراوە.. یان چونكە لە وشەی لاتینی (Femina) هەڵهێنجراوە، واتای وشەی (Femina)ەش بە (ادنی ایمانا) دێت.i ئەو دوالیزمییە هەر تەنها لە زماندا بەرجەستە نییە، هەڵبەتە مەبەستم وڕوژانی پرسیاری زمان پێش بیركردنەوە دەكەوێ یان بیركردنەوە پێش زمان دەكەوێ نییە. بەڵكو بەگشتی مەبەستم وڕوژاندنی دوالیزمەكانە، واتە جگە لەو دابەشكردنە (نێر/مێ) دەبینین فیكری یۆنان و فیكری سەدەكانی ناوەڕاست و ئایینەكانیش، جەستەی مرۆڤیان دابەشی دوو بەش كردووە، جەستە و رۆح، یەكەمیان هەڵگری لەناوچوون و دووەمیان نەمرییە. بێگومان وەك دەردەكەوێ ئەو تێڕوانینە بۆ جەستە لە ئاستێكی نزمی بیركردنەوەدا خۆی دەبینێتەوە، بە بەراورد بە تێڕوانینی ئەمڕۆ بۆ جەستە. وەك چۆن ئەگەر ئەمڕۆ سەیری (Womina- امراە) بكەین، دەبینین لە دەستەواژەی (Woe to man- الویل للرجل) هەڵێنجراوە.ii وەك چۆن ئەمڕۆ چەمكی جەستە وەك چەمكێكی سێنتراڵی سەیر دەكرێت، لەو بارەشەوە بزاڤی ئافرەتان رۆڵی سەرەكییان لە بڵاوكردنەوەی ئاگایی لەبارەی تێگەیشتنی جەستەدا گێڕاوە. بەمجۆرە ئەگەر دوێنێ گوتاری فیكری بۆ تەماشاكردنی جەستە كەوتبێتە نێو سیستمی ئەخلاقییەوە، ئەوە ئەمڕۆ قسە لەوە دەكرێت كە جەستە وەك شتێكی ماددی لە بنەڕەتدا لە هەموو بەها ئەخلاقییەكانەوە دوورە، نە پیرۆزە و نە پیس، بەڵكو ئەوە بەهای ئەخلاقییە خۆی بە جەستەوە هەڵواسیووە، بێگومان ئەوەش بۆ سرووشتی كۆمەڵگە و رۆشنبیریی نێرایەتی باو دەگەڕێتەوە.
كەواتە جەستە ئەو زیندانە نییە وەك فەلسەفەی كلاسیكی تێیگەیشتووە، هەر تەنها سەرقاڵی ئارەزووەكان و شەهوەتەكان بێت، ئەوە جەستە نییە مرۆڤ دەخاتە ئاستی ئاژەڵ و بەها مرۆییەكان دەخاتە لەرزەوە، ئەو بۆچوونە سلبییە بۆ جەستە وەك چۆن مرۆڤایەتی مرۆڤ وندەكات، بەدیوەكەی دیكەش لە مانای حەقیقی ژیان دوورمان دەخاتەوە. جەستە بۆخۆی بە هەموو دەركەوتە و رووخسارییەوە تەعبیر لە ژیان دەكات. ئەو زەویەیە كە بە ژیانەوە پەیوەستمان دەكات، زەوی یەكەمە كە دەبێ لەوێوە پێشوازی لە ژیان بكەین و لەوێوە مامەڵەمان لەگەڵ ژیان رێكبخەینەوە. جەستە ئەو یەكەمەیە كە پەیوەستبوونمان بە ژیان رادەگەیەنێت، ئەو پردەیە كە رابردوو و ئێستا و داهاتوومان بەیەكەوە دەلكێنێ، جەستە شیاوێكی بێ كۆتاییە، بۆیە هەمیشە لە بزاڤی بەردەوامدایە، هەمیشە بەدوای ئاسۆ نەبینراوەكانەوەیە.
جەستە و دەروون
ئەگەر وای دابنێین كە جەستە هەر تەنها بابەت بێ لەو شوێنەدا كە دەتوانین بیبینین و دەستی لێبدەین و بە میتۆدی زانستییەوە دراسەی بكەین، ئەوە لە دیدی فینۆمینۆلۆژیدا ناتوانین لە پەیوەندی نێوان جەستە و دەروون تێبگەین، چونكە ئەو جەستەیەی كە بابەتە جەستەی من نییە، بەڵكو جەستەی ئەویدیكەیە وەك دەیبینین، یان ئەو لەشە خاوەیە كە لە ژووری توێكاری پزیشكی داوای توێكاری كراوە. بەڵام جەستەی تایبەتی من وەك (مۆریس میرلۆپۆنتی 1908-1961) دەڵێت: دەرك ناكرێت، وەك چۆن بابەتە دەرەكییەكان دەرك دەكرێن، بەڵكو من دەژیم ئێستا لە ناوەوەدا زیندووم.
(رینیە دیكارت Rene Descartes،1586-1650) جیاوازی لەنێوان جەستە و دەروون دادەنێ، هەریەك بە سەربەخۆ لە ئەویدیكە تەماشا دەكات، هەر یەكێكیشیان جەوهەری خۆی هەیە كە لە ئەویدیكە جیا دەبێتەوە. دەروون جەوهەری سەربەخۆی خۆی هەیە و ماهیەتەكەشی بیركردنەوەیە. جەستەش جەوهەری تایبەت بەخۆی هەیە و ماهیەتەكەشی درێژبوونەوەیە. بۆ ئەو جیاكردنەوەیەش سێ بەڵگە دەخاتە روو: بەڵگەی یەكەم، بەڵگەی هەنوكەییە، لە هێنانی ئەو بەڵگەیە دیكارت دەیەوێ بڵێ مرۆڤ دەشێ لە هەموو ئەو شتانەی دەوری داوە هەتا ئەو جەستەیەی كە تێیدا نیشتەجێیە خۆی رووت بكاتەوە و تەنها لەڕێگەی دەروونەوە بڵێ هەم، چونكە ئەو رووتكردنەوەیە بوونی ئێمە رەتناكاتەوە، كەواتە بوونی ئێمە لە دەروونەوەیە نەك جەستەی ماددییەوە. بەڵام ئەو جەستەیەی كە خۆمان لێداماڵی ناتوانێ دەروون رەتبكاتەوە، چونكە دەروون (جەوهەری) بوونە، ئەوەش بەڵگەیە بۆ ئەوەی جەوهەری دەروون لە جەستە جیا بكەینەوە. بەڵگەی دووەم: بەڵگەی یەكتایی دەروونە، واتە دەروون قابیلی دابەشبوون نییە، دەروون بە یەكتا دەژمێردرێت و دابەش نابێ، ناتوانین دەروون بەش بەش بكەین، ئەگەرچی دەروون هەندێ شتی دەوێ وەك من دەمەوێ بگریم، من دەمەوێ بخەوم/ من دەمەوێ پێبكەنم... هتد لە ویستە كردە شێوە جیاوازەكان، بەڵام هەموو ئەو ویستە كردە شێوە جیاوازانە لە ناوەڕۆكدا یەكن و بۆ تاكە دەروونێك دەگەڕێنەوە، خودی دەروون بە هەموو ئەو ویست و كردە جیاوازانە هەڵدەسێ، ئەوەش هەرگیز دابەشبوون نییە، بەڵكو ئەوە تاكێتی دەروون دەسەلمێنێ و تەواو پێچەوانەی جەستە دەكەوێـتەوە، چونكە جەستە دابەش دەبێ بۆ هەردوو دەست هەردوو قاچ، سەر و سك و.... هتد، ناشێ هەردوو دەست سەر بە هەردوو قاچەكان بن، وەك چۆن ناشێ سك بە هەردوو دەستەوە پەیوەست بێت، بەمجۆرە پەیوەستبوون بە بەشەكان جیاوازە و ناشێ بۆ یەك رەگەزییان بگەڕٍێنینەوە، ئەوەش یەكێكی دیكەیە لە جیاوازییەكانی نێوان جەستە و دەروون. بەڵگەی سێیەم: دەروون دەرك بە زانیارییە سادەكان دەكات، لێرە دیكارت مەسەلەی فەنابوون (مردن) و (نەمری) دوای مەرگ بەرجەستە دەكات، جەستە دوای مردن قابیلی لەناوچوونە، بە پێچەوانەی دەروون كە بە نەمری دەمێنێتەوە، ئەگەرچی بەڵگەی ئەو مانەوەیەش نە لە پسپۆری ئەودایە و نە لە پسپۆری فەلسەفەدایە، بەڵكو شتێكە دەكەوێتە سەرووی عەقڵی بەشەرییەوە و هیچ بەڵگەیەكی زانستی بەدەستەوە نییە، پەنا بردنە بەر ئەو مەسەلەیە لە تایبەتمەندییەكانی لاهوتە نەك فەلسەفە. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا مەسەلەی مردن و نەمری لای دیكارت بە یەكێك لە جیاوازییەكانی جەستە و دەروون دەژمێردرێت. كەواتە ئەوەی دیكارت پێیدەڵێ فیكری رووت یان سەربەخۆ ئەوەیە كە دەكەوێتە نێو دەروونەوە، بەرانبەر ئەوەش جەستە دیار و لەبەرچاوە و دەشێ بكەوێتە ژێر كاریگەری سرووشت و دەوروبەر، جەستە دەوروبەر ئابڵوقەی داوە، جەستە پێویستی بە راڤەكردن و لێكدانەوە نییە، چونكە دیارە و نادیار نییە، بە پێچەوانەی دەروون كە نادیار و تەمومژاوییە. بەیەكگەیشتنی نێوان جەستە و دەروونیش لای دیكارت شتێكی روحییە، تا ئەوەی لە مردندا لێكجیا دەبنەوە.
جەستەی فینۆمینۆلۆژی بە هەموو مەبەست و نیازەكانییەوە ئەوەیە كە جەستە هەر تەنها جەستە نییە، هەر تەنها ئەندامێك نییە، كە فیزیۆلۆژیا و زانستی دەروونی ئەزموونگەرا تێیدا رەنگبداتەوە. وەك دەزانین جەستە مۆڕگێكی وجودی هەیە، بۆیە لەگەڵ شۆڕشی فینۆمینۆلۆژیادا تەواوی وێناكردنەكان بەرانبەر جەستە لە رەگەوە هاتنە گۆڕان، چونكە فینۆمینۆلۆژیا گەڕانەوەیە بۆ خودی شتەكان وەك چۆن هەن، هەڵبەتە یەكەم ئەزموونی مرۆڤ لەگەڵ ژیان لەڕێگەی جەستەوەیە، لەڕێگەی جەستەوە مرۆڤ تەعبیر لە خودی خۆی دەكات. (ژان پۆل سارتەر 1905-1980) دەڵێت: جەستە ئەو ئاوازەیە كە لەڕێگەی هیچ ئامرازێكەوە ناتوانرێ تەعبیری لێبكرێت، تەنها لەڕێگەی خۆی نەبێت.iii
(سپینۆزا ، باروخ ئۆر بندیك (1632-167 SPINOZA, Baruch or Benedict) فەیلەسوفی هۆڵەندی دامەزرێنەری رێبازی ئەندازەخوازی لە فەلسەفەدا، پێیوایە جەستە و دەروون یەك بوونن. ئەو بیركردنەوەیە لەوێوە هاتووە كە پێناسەی سپینۆزا بۆ (جەوهەر) تەواو پێچەوانەی پێناسەی دیكارت بۆ جەوهەر دەكەوێتەوە. ئەگەرچی دیكارت لەبارەی جەستە و دەروون لە ئەرستۆ و ئەفلاتوون جیا دەبێتەوە، لای دیكارت مرۆڤ دەروونی هەیە، جەستەش تەواو لە دەروون دەكات، جەوهەرێكی سەربەخۆی هەیە، كە دەجولێ، دواتر بە تەنیا لە جەستەدا چارەسەر دەبێ و دەجولێ، بە پێی ماددیبوونی، جولەی میكانیكی كە دەروون هیچ بەشدارییەكی نییە. دەروون بۆخۆی سەربەخۆ نییە ئەوە مرۆڤە، جەستە جەوهەرە، پەیوەندی نێوان جەستە و دەروون، پەیوەندییەكی جەوهەرییە و جەوهەری سێیەم بەرهەم دەهێنێ ئەویش جەوهەرە، لەڕێگەی ئەویشەوە "بۆخۆی سەربەخۆ دەبێت" ئەگەر دیكارت بنەمای پیناسەكەی بۆ وشەی "جەوهەر" ئەرستۆییانە بكەوێـتەوە، واتە ئەوەی كە هۆكارە بۆ خود، لەو لۆژیكەوە "خودا" هەموو ئەوەبێ كە هەیە و خودا تاكە جەوهەر بێت، ئەوە جەوهەر پێكهاتووە لە یەك جەوهەر ئەویش خودایە، لێرەدا جەوهەر یەكە بەڵام حاڵەتەكان فرە و بێ كۆتایین. بەو مانایەی ئەوەی هەیە ماهیەتی ئەوە، بێ كۆتا لە خەسڵەتەكان، بەڵام خەسڵەت لای سپینۆزا ئەوەیە كە عەقڵ لە جەوهەری فیكر و درێژبوونەوەدا دەركی دەكات. واتە سپینۆزا جیاوازی لەنێوان جەوهەر و وجودی بێ مەرج و دنیای شتەكان یان حاڵەتە بێ كۆتاییە فەردییەكان و هەر یەك لە جەستەی و فیكری دەكات. عەقڵی بێ كۆتا دەتوانێ دەرك بە جەوهەری بێ كۆتا بكات، لە هەموو شێوە و دەركەوتەكانیدا. بەڵام عەقڵی مرۆیی كۆتائامێز ناتوانێ وەك شتێكی بێ كۆتایی دەرك بە ماهیەتی جەوهەر بكات، تەنها لە دوو رووخساردا نەبێت، ئەویش درێژبوونەوە و فیكرە. ئەو دوو خەسڵەتەش دوو پێداویستین بۆ جەوهەر. هەموو خەسڵەتێكیش لەو خەسڵەتانە پێكدێت، مرۆڤ تەنها دوو خەسڵەت دەرك ناكات، ئەویش خەسڵەتی لێكدان (لێكدان لای سپینۆزا هەڵچوونی جەوهەرە). واتە ژمارە بێ كۆتاییەكان لە فیكر، لە سرووشت، یان لێكدانێك كە خەسڵەتی درێژبوونەوەی لێكدانەكانە، یان لێكدانێكە لە لێكدانەكانی خەسڵەتێك كە جەستە دیاری دەكات بەوەی كە وەك خەسڵەتێكی دیكە لێكدانێكە لە لێكدانەكان كە مرۆڤ نایناسێ، مرۆڤ نایناسێ بەو مانایەی كە لێكدانێكە لە لێكدانەكانی خەسڵەتی فیكر و لێكدانێكە لە لێكدانەكانی خەسڵەتی درێژبوونەوە. بەرانبەر ئەوەش دەروون دوو لێكدان دیاری دەكات، پەیوەندی ئەو دوو لێكدانە (واتە درێژبوونەوە و فیكر) لێكدانێك بەرهەم دەهێنێ ئەویش مرۆڤە. مرۆڤ لای سپینۆزا ئەو مەخلوقەیە كە پەیوەستە بە حاڵەتی درێَژبوونەوە (جەستە) و حاڵەتی فیكر (دەروون).
مرۆڤ لەدووتوێی ئەو دوو حاڵەتەدا بەشێكە لە سرووشت. سپینۆزا یەكبوونی ئیرادە و عەقڵ بەرز دەكاتەوە و پێیوایە رەفتاری مرۆڤ بەدوای پارێزگاریكردنی خود و بەرژەوەندییە كەسییەكاندا دەگەڕێت. ئەو فیكرە میسالییە لەبارەی ئازادی ئیرادە رەتدەكاتەوە و ئیرادە بەوە پێناسە دەكات كە هەمیشە لەسەر پاڵنەر وەستاوە. لەهەمان كاتتدا دەڵێت لەوانەیە ئازادی وەك رەفتارێك لەسەر مەعریفەی پێویست وەستا بێت. هەڵبەتە ئەو راڤەكردنە بۆ ئازادی راڤەكردنێكی رووتە و مێژوویی نییە.
سپینۆزا مرۆڤ وەك گواستنەوە بۆ مرۆڤ (لە مرۆڤەوە بۆ مرۆڤ) دیاری دەكات. پارێزیكردن لە مانەوە، ناشێ كردەیەكی دەروون بێت و بكەوێتە دەرەوەی جەستەوە، هەر دەبێ جەستەو دەروون لە هەمان ئاستی هێز و كاردابن بۆ پارێزگاریكردن لە مانەوە. بەمجۆرە سپینۆزا بەیەكەوەبوونی ئەنتۆلۆژی دەخاتە روو، ئەویش ئەوەیە كە دەروون جەستەی بینراوە و لە لایەكی دیكە خەسڵەتی بیركردنەوەی هەیە. دەروونی بینراویش خەسڵەتی درێژبوونەوەی جەستەی هەیە، ئەویش بوونە.iv
جەستە و لەش
(هۆسرەل، ئەدمۆند Edmund Husserl (1859-1938) لە كتێبی (رامانەكانی دیكارتی) جیاوازی لەنێوان جەستە (الجسد) و لەش (الجسم) دەخاتە روو. لەش لەڕێگەی كات و شوێن و دەرككردنە هەستییەكانەوە گرفتەكانی خۆی چارەسەر دەكات. هۆسرەل پێیوایە گرفتی لەش بەرە بەرە دەبێتە گرفتێكی بەدوایەداهاتوو یان خولئامێز واتە: لەش، خوازە، رەمز... لەوێشەوە فەلسەفە هەوڵدەدات تەعبیری لێبكات و ئاڕاستەمان بەرەو دنیای خۆی دەبات، چونكە هەتا هەستیش بۆخۆی دەكەوێتە نێو لەشەوە.
(ئیمانۆیل لیفیناس Emmanuel Levinas 1906-1995) دەڵێت: من لەشی من نییە، هەتا بە ئەویدیكەوە بەند بم، بەر لەوەی بە جەستەی خۆمەوە بەند بم. واتە بە رای لیفیناس ئەوە ئەویدیكەیە وا دەكات من لەدایك بم، جا ئەوە چ بە بیۆلۆژیاوە بەند بێـت، یان لەڕێگەی دەستبازی و هەوەستەبازییەوە بێ.
ئەگەر شوێنگەی لەش ئەوەبێ كە شوێنێ داگیر دەكات، ئەوە لەشی مرۆڤ ئەوەیە كە تۆ پێكدێنێ و تۆی تێدا دەردەكەوێت، ئەو شوێنەی كە لێی لەدایك دەبیت، ئەو شوێنەیە كە ئارەزووەكانی تێدا دەردەكەوێت و دەردەكەوێت كە ئێمە چ جۆرە بوونەوەرێكی ئەخلاقین؟! ئەو ئاماژەیە راستەوخۆ پەیوەندی بە كرۆمۆسۆمەكانی لەشی مرۆڤەوە دەكات، چونكە بیركردنەوەیەك هەیە پێیوایە هەموو خەسڵەتە ئەندامییەكان فیزیاوین و دەكەونە ژێر كاریگەری (ADN)، واتە جین و پرۆتین و سیفەت. بەو مانایەش دەوروبەر و ژینگەی تایبەت و فشاری دەوروبەر هیچ لەو سیفەتانە زیاد و كەم ناكات. هەر لەبەر هەندێش لە 19ی ئاداری 2003 (نیكۆلای ساركۆزی) فەڕەنسی یاسای ئاسایشی ناوەخۆی دەركرد، كە جەخت لەسەر پەنجەمۆری تاوانبار دەكاتەوە.
وەك دەزانین كۆی ئەو بیروڕا جیاوازانە لەبارەی كرۆمۆس و ژینگە و فشارەوە دەكەونە نێو ئەنترۆپۆلۆژیای سرووشتی و رۆشنبیریی و كۆمەڵایەتییەوە... بەڵام سەدەی بیستەم جەختی لەسەر واقیع كردەوە و پێیوایە هەموو رووداوێك بە زەرورەت كردەیەكی كۆمەڵایەتییە، بەو مانایەش لەش بۆخۆی لەڕاستیدا جگە لەبەرهەمێكی ئەو پێكهاتە كۆمەڵایەتییە-رۆشنبیرییە شتێكی دیكە نییە. كەواتە هەر كۆمەڵگەیەك خاوەنی لەشی خۆیەتی وەك چۆن خاوەنی زمانی خۆیەتی. هەر وەك زمان دەشێ لەش بكەوێتە ژێر ئیرادەی كۆمەڵایەتییەوە و دەشێ بكەوێتە ژێر ئیرادەی یاسا و كەش و كاریگەری دەرهاوێشتەكانی رۆژانەوە، لەگەڵ ئەوانەشدا لەش واقیعێكی كەسییە.v
بزاڤی بونیادگەری و فۆكۆ وای دەبینین كە لەش هەر تەنها دەقێكە كە رۆشنبیریی نووسیوویەتی، بەو مانایەش لەش دەبێتە خەیاڵ و كۆمەڵێك نواندنی عەقڵی و وێنەیەكی نەستی ئامادە. لەو بیركردنەوەیەدا تاكە رێگەیەك بۆ رووبەڕووبوونەوەی رۆشنبیریی باو هەڵوەشانەوەی ئەو دەقەیە لەڕێگەی بەرهەمهێنانی دەقێكی دیكەوە.
جەستەی ئازاد
ئەگەرچی مرۆڤ لەسەر زەوی دەژی، بەڵام هەر لە سوكرات و ئەفلاتوونەوە تا بە شۆڕشی فینۆمینۆلۆژیا دەگات، جەستەیان وەك زیندانی رۆح و لەوێشەوە بە ئارەزووەكانیان لكاندووە، دەمەوێ بڵێم ئەو دیدە مرۆڤ لە مانای زەوی دوور دەخاتەوە. بەڵام جەستە لای (نیتشە، فریدرچ ڤیلهیلم Friedrich Wilhelm Nietzsche 1844-1900) بە هەموو رووخسار و دەركەوتەكانیەوە بۆخۆی ژیانە و رووكارەكانی هێز دەنوێنێ، فیكرەی جەستە لە فیكرەی رۆح و دەروون جوانترە، جەستە زەوی یەكەمە، پابەندبوونمان بە ژیان رادەگەیەنێت، بۆیە پێویستە وەك چۆن پێشوازی لە ژیان دەكەین بە هەمان شێوەش جەستە بخەینە پێشەوە، چونكە جەستە پردێكە لەنێوان رابردوو و ئێستا و داهاتوودا، شیانێكی بێ كۆتاییە، بۆیە بێ وەستان هەمیشە لە جولەدایە و هەوڵی كەشفكردنی ئاسۆ نادیارەكان دەدات.vi بەمجۆرە ناتوانین بەبێ جەستە قسە لە بیركردنەوە بكەین.
بێگومان مرۆڤ لەڕێگەی جەستەوە هەیە، ژیانیش بە دڵنیایی بەبێ جەستە دەكەوێتە نێو وەهمەوە، كەواتە ژیان ژیانی جەستەیە، لێرەوە بڕواهێنان بە جەستە جێگیرترە لە بڕواهێنان بە رۆح (دەروون). كەواتە ئەگەر ژیان لە دەرەوەی جەستە لە وەهم بكات، چۆن دەشێ لە دەرەوەی جەستە قسە لە بیركردنەوە بكەین؟ ئەوە جەستەیە بیر دەكاتەوە، یان بەشێوەیەكی وردتر بیركردنەوە لە جەستە هەڵدەقوڵێ. لەلای نیتشە جەستە كۆمەڵێك هێزە بەیەكەوە ئیرادەی هێز درووست دەكەن، هەر لەوێشەوە كە جەستە دەبێ بە خاوەنی ویستی هێز مژدەی مرۆڤی باڵا رادەگەیەنرێ و شیانی چوونە نێو بازنەكانی زەمەنی بەدوایەكداهاتوو و گەڕانەوەی ئەبەدی رێگەی بۆ خۆش دەبێت.vii
وەك دەردەكەوێت نیتشە تێگەیشتنی تەقلیدی بۆ جەستە و رۆح بەتاڵدەكاتەوە، پێیوایە دەشێ هیچ پەیوەستبوونێك لەنێوان جەستە و رۆحدا بوونی نەبێت، واتە دوالیزمییەتی جەستە و رۆح هیچ بەهایەكی نییە.
سەرچاوە و پەراوێزەكان:
i- بۆ زێتر شارەزایی بڕوانە (جان جاك لوسیركل، عنف اللغە، ترجمە و تقدیم: د. محمد بدوی، النظمە العربیە للترجمە، بیروت-لبنان، گ2 2006، ص100-101.
ii- ه.س.پ. ل101.
iii- فلسفە الجسد، میشیلان مارزانو، ترجمە، نبیل ابو صعب، بیروت، 2011، ص57.
iv- علاقە الوعی و الجسد، 2007/7/2. و سپینوزا باروخ او بندیكت 1632-1677، بڕوانە ئینتەرنێت.
v- فلسفە الجسد، میشیلان مارزانو، ص 57،58، ص61، ص86، ص90، 95.
vi- فریدیریك نیتشە، هكذا تكلم زرادشت، ترجمە، فلكس فارس، دار القلم، بیروت- لبنان، ص33.
vii- ه.س.پ. ل57.