خوێندنەوەیەك بۆ دیوانی ( باڵندەی گۆڕستان)
دونیای شیعر ، دونیای وردبوونەوە و تێڕامانە . شاعیری سەركەوتوو وشەكان نووقمی خۆی دەكا و خۆشی نوقمی مانا دەكا . گرنگی شیعر ئەو كاتە دەردەكەوێ ، كە وەزیفەكەی دیاریدەكرێ لە لایەن خوێنەرەوە نەك لە لایەن شاعیر خۆیەوە ، واتە شاعیری داهێنەر ئەو شاعیرە نییە كە دەنووسێ بۆ ئەوەی داهێنەر بێ ، بەڵكە ئەو شاعیرەیە دەنووسێ بۆ ئەوەی لە مانای داهێنان بگا .
هاورێیەكی خۆشەویستم لە شیعرێكدا دەڵێ : ( ئێمە گەورە دەبین بۆ ئەوەی بمرین )
گومانی تیا نییە شیعر تا گەورەتر بێ جوانتر دەبێ ، شاعیریش تا گەوررەتر بێ تۆختر دەبێ، مەگەر قەدەر پێشی پێ بگرێ , بەڵام ئەمە بۆ هەموو شاعیرانی دونیا درووست نییە ، شاعیرێكی وەكو (ڕامبۆ)كە لە تەمەنی بەرایی خۆیدا ، سەرجەمی بەرهەمەكانی دەسووتێنێ، دوواتر دوو بەرهەمی ناوازە دێنێتە پێشەوە كە تاوەكو ئێستا زۆرترین قسەیان لە فەڕەنسا لەسەر دەكرێ، كەچی لە كۆتایدا نووسین لە لای دەبێتە شتێكی نامۆ و لێی دوور دەكەوێتەوە (من وازم لە شیعر نەهێناوە، شیعر لێم دوور كەوتۆتەوە) . لە بەرامبەردا (گۆتە) لە دووا ساڵەكانی تەمەنیدا جوانترین دەق دەنووسێ. .من لە فەرەنسا لە كەرنەڤاڵێكی شیعر خوێندنەوە بەژداریم كرد، شاعیریكی گەنجی ئەڵمانی بووە هاوڕێم كە ئەویش بەشداری كردبوو لە كەرنەڤاڵەكە. هاوڕێكەم دەیگووت من لە ژێر كاریگەری (ڕامبۆ)دا دەنووسم و بیر دەكەمەوە .
بەر لە ماوەیەك برای هێژا و شاعیری داهێنەری كوردستانی عیراق كاك( بڵند باجەلان ) كۆڕێكی لە ڕێگەی دەزگایەكەمانەوە ساز كرد بە ناوی ( دووركەوتنەوە لە خود ) و لە كۆتایشدا چەند پارچە شیعرێكی خوێندەوە كە بە بێ هیچ موجامەلەیەك دەڵێم بۆنی داهێنانێكی گەورەیان لێ دەهات ، سەرەنجام بڕیارمان دا كە ئەو شیعرانەی خوێندییەوە و كۆمەڵێك شیعری تریشی لە دوو توێی كتێبێكدا بۆ چاپ بكەین لە ریگەی دەزگای ( سەلاواتیی)ەوە بەناوی ( باڵندەی گۆڕستان ) بە تیراژی (4000) دانە . هەڵبەتە من بەر لەو كاتە دیوانێكی تری كاك (بڵند)م تەرجەمەی فارسی كردبوو بەناوی ( سفر ) .
من بەر لەوەی كاك (بڵند) بناسم ، زۆر ئاگاداری بار و دۆخی شاعیران و نووسەرانی ئەو پارچەیەی كوردستان نەبووم ، بەڵام ئێستا خۆشبەختانە كۆمەڵێك شاعیر و نووسەرم ناسیون . یەكێك لەو نووسەرانەی كە ناسیم بەڕێز ( كاروان عومەر كاكە سوور ) ی چیرۆكنووس بوو ، كە نووسەرێكە بە مانای وشە جوان و داهێنەرە و شانازییە بۆ كورد نووسەرێكی وەكو( كاروان)ی هەبێ ، من دڵنیام ئەگەر (كاروان كاكەسوور ) كورد نەبا ، ئێستا بارو دۆخێكی تری هەبوو .
هەروەها كۆمەڵێك نووسەری ترم ناسی لەوانە ( بەختیار عەلی ، دلاوەر قەرەداغی ، بەرزان هەستیار ، ع .ع. یوسف ، مەریوان وریا قانیع ، رێبوار سیوەیلی ،عەبدولموتەلیب عەبدوڵا، نەوزاد رەفعەت ، فەرهاد پیرباڵ ، ئەحمەدی مەلا ، هەندرێن ، فەرەیدون سامان ......)
دێمەوە سەر باسی ( باڵندەی گۆڕستان ) و شڕۆڤەیەكی كورتی بۆ دەكەم ، كە زۆر بە داخەوە لەبەر بارودۆخی سیاسی نەمانتوانی ئەم دیوانە بهێنینە كوردستانی عیراق، بەڵام لە ئیران زۆری لەسەر نووسراو دەنگدانەوەی باشی هەبوو، ئێستا ئەو كتێبە لە لایەن حكومەتی ئیرانییەوە دەستی بەسەر داگیراوە و بڵاوكردنەوە و قسەكردن لەسەری قەدەغەكراوە . (بڵند) لە پێشەكی كتێبەكەیدا كە خۆی بە ( دەقی هەڵگەڕانەوە و تووڕەبوونی وشەكان ) ناوی دەبا ، دەڵێ :
(شیعر جیهانی درۆیە سپییەكان ، دونیای تووڕەبوونێكی جوانە . ئەو كاتەی شیعریك لەدایكدەبێ عیشقێك دەكەوێتە سەر سیسەمی دۆزرانەوە . مرۆڤ بە سپی و رەشییەوە ، بە مردوو و زیندوویەوە ، پێویستی بەشیعرە . ئەو كاتەی شاعیرێك بیردەكاتەوە زەمەن دەوەستێ .
هەوڵی رووتبوونەوە لەماناكان لەئەدەبدا، هەوڵێكە دەرەنجامەكانی بریتین لە كوشتنی چێژ و بنەماكانی ئەدەب خۆی.ئاماژەكان پێمان دەڵێن : دەق لەدەرەوەی مانا و مانا لەدەرەوەی دەق (هەڵبەتە لەبازنەی ئەدەبدا ) نرخیان نییە ( رووتدەبنەوە ) ) .
شیعر نەبینراوە . ئەو وشانەی شیعر پێكدەهێنن گوزارشت لە شكلی شیعر دەكەن نەك لە ماناكەی ، مانا لە شیعردا لە دیوە نەبینراوەكەی شیعر خۆی مەڵاس داوە . ئەو توڕەبوونەی زادەی رق و كینە نییە ، توڕەبوونێكی جوانە . شاعیری توڕە لە داب و نەریتە كۆنەكان ، جوانە . پەیوەندییەكی قووڵ هەیە لە نێوان شیعر و جوانی ، لە دایكبوونی شیعر بە مانای لە دایك بوونی جوانی دێت . رۆژێك لە شاعیری سووری بەناوبانگ ( ئەدۆنیس)م پرسی : ( شیعر كۆتایی هاتووە ؟) زەردەخەنەیەكی بۆ كردم و گوتی : (شیعر كۆتایی نایەت تاوەكو ژن و مردن مابن ) من پێموایە ئەو وەڵامەی ئەدۆنیس قانیع نییە ، دەكرا ئەدۆنیس بڵێ :( هۆكاری مانەوەی شیعر جوانییە ، چونكە لە ژن و مردنیشدا جوانی هەیە )
لە قەسیدەی (ونبوون لە غوربەت ) هاتووە :
دوواجار
سێگۆشەی
بەرمۆدا
لە مندا
ونبوو .
هەڵگەڕاندنەوەی حەقیقەت بە مانای درووستبوونی ئەفسانە نایەت . دەگوترێ كۆمەڵێك كەس چونەتە سێگۆشەی بەرمۆدا و دواتر بزر بوونە . مەلایەكی كۆنە خوازیش دەیگوت : شەیتان لە سێگۆشەی بەرمۆدایە . لەو چەند وشەیەی سەرەوە ، حەقیقەت كە ونكردنە پێچەوانە بووەتەوە بەڵام ئەفسانەكان دەرنەكەوتوون بەڵكە حەقیقەتی ونكردن گۆڕاوە بۆ واقیعیەتی ونبوون .
لە قەسیدەیەی( سەرووی سووریالیزم )هاتووە :
زستان سەرمایەتی
پاڵتۆكەی ئەكاكی ئەكاكیفیجی دزیوە
هاوین زۆری گەرمایە
بەهار مردووە .
(ئەكاكی ئەكاكیفیجی ) كارەكتەری سەرەكی رۆمانی ( پاڵتۆكەی گۆگۆل) ە ، كەفەرمانبەرێكە پە یوەندی نێوان ئەو و پاڵتۆكەی پەیوەندییەكی تایبەتییە ، ئەم پەیوەندییەش كلیلی ناوبانگی رۆمانەكەیە . زستان وەرزی هێنانی سەرمایە ، هاوین وەرزی گەرما یە ، بەڵام لێرانەشدا وەكو نموونەكەی سەرەوە حەقیقەت هەڵگەڕانەوەی بە خۆیەوە بینی و حەقیقەتی دزین لە كاتی ناچاری دەركەوتووە .
لە قەسیدەی (چارڵی چاپڵین ) هاتووە :
شەر سێكس لەگەڵ ئاشتی دەكا
تێنووس لەگەڵ وتارنووس
ئاڵا لەگەڵ سروودی نیشتمانی
وڵات لەگەڵ خۆی .
دەروونناس چاویلكەكەی داگرت :
- عیشق كلیلی هەموو قوفڵەكانە .
كاغەزێكی زەردم لە دەروونم دەرهێنا و لەسەرم نووسی :
- ئەی كێ قوفڵی عیشق دەكاتەوە ؟
گۆڕانی پەیوەندییەكانی (خۆشەویستی ، عاتیفە ، عیشق ، نیشتیمان ، دایك ....) بۆ (سێكس ) ، وشەی جوانی كە قسەمان لە بارەیەوە كرد دەخاتە ژێر پرسیارەوە . من لە ئەمستەردام بووم بەر لە ماوەیەك ، هاوڕێیەكم لەگەڵ خێزانەكەی هاتنە لام و منداڵێكیشیان پێبوو ، هاوڕێكەم گووتی : ( ئەو منداڵە خوشكی خێزانەكەمە و كچی منە ) . من لە سەرەتادا لەمەبەسی تێنەگەیشتم بەڵام دوواتر بۆم دەركەوت ئەوكاتەی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان تێك دەشكێن و دەگۆڕێن بۆ سێكس چ كارەساتێكی قێزەوەن دێتە پێشەوە .
لە قەسیدەی (سۆری چاوشین ) هاتووە :
ئەو پڵنگە دەمباتەوە ژوورەكانی هەبوو نەبوو
داپیرە حیكایەتی بۆ جەنگاوەرەكان دەگێڕاوە
جەنگاوەرەكان لە ترسی نەكوژران نەچووبوونە جەنگ
هەواڵ هات :
ژەنەڕاڵ بە دیل گیراوە
جەنگاوەرەكان بە جلی خوێناوی و ئەسپی زامدارەوە گەڕانەوە
بڕست لێبڕاو .... بێ حەوسەڵە
پێویستیان بە كەسێك بوو قسەیان بۆ بكا
داپیرە حیكایەتەكانی لەبیر چوونەتەوە
كوڕەكەی لە جەنگدا كوژراوە
سۆری چاوشین حیكایەت دەگێڕێتەوە :
هەبوو نەبوو كەس لە خودا گەورەتر نەبوو
داپیرەیەكی جەرگ سووتاو هەبوو .
ئەو قەسیدەیە جوانییەكی تایبەتی تیایە .( سۆری چاوشین ) لە حیكایەتێكی كۆنی كوردیدا هاتووە و داپیرانمان بۆمانیان گێڕاوەتەوە . بەڵام لەم قەسیدەیەدا گۆڕانكارییەكی شیعری زۆر جوان كراوە ، داپیرە بووە بە حیكایەت و سۆری چاوشین دەیگێڕێتەوە . ئەم گۆڕانكارییەش بۆی هەیە پەیوەندی بە بارودۆخی دایكانی كوردەوە هەبووبێ كە كوڕانیان لە جەنگە یەك لە دووای یەكەكان دەكوژران . ئاشكرایە جەنگاوەران بێ ترس نین لە مردن لە جەنگ ، بۆیە زۆر جار فیرار دەكەن لە جەنگ ، بەڵام لەم قەسیدەیەدا جەنگاوەرەكان هێندە عاشقی مردنن دەترسن نەكوژرێن بۆیە ناچنە جەنگ .
هەڵبەتە ئەم چەند وشەیە تەعبیر لە گەورەیی ئەو كتێبە كە ( باڵندەی گۆڕستان) ە ناكا ، بەڵام پێمخۆش بوو هەر چۆنێك بێ شتێكی لە بارەوە بنووسم و باسێكی لێبكەم .
سەرچاوە :
باڵندەی گۆڕستان ، شیعر ، چاپی یەكەم ، 2011 , تاران ، لە بڵاوكراوەكانی دەزگای سەڵاواتی بۆ چاپ و بڵاوكردنەوە .