كۆتایی ساڵی2010 و سەرەتای 2011 لە بەغدا و لە نێو جەنجاڵی گۆڕانكارییەكانی ژیانم لە نێوان كەركوك و بەغدادا، لە ژوورێكی بچوكی هۆتێلێكی هەژارنشیندا بەبێ ئەوەی كەس پێمبڵێ كاروان كاكەسوورم خوێندەوە. پێشتر نە ناوی خۆی نە ناوی هیچ كام لە چیرۆك و رۆمانەكانیم بیستبوو جگە لە كتێبی (منداڵیم ئاسكێك بوو بەسەر پەلكەزێڕینەدا بازبازێنی دەكرد) كە بیڕەوەری و یادگارییەكانی كاروان كاكەسوورە، ئەویش تەنها لە ماڵی هاوڕێیەكدا و لە نێو رەفەی كتێبخانەكەیدا بەرچاوم كەوتبوو، ئەو هاوڕێیەم هەرجارێك كە دەچوومە ماڵیان، بۆ پێكەنین یەكێك لە بەسەرهاتەكانی نێو ئەو كتێبەی دەخوێندەوە و قاقا پێدەكەنی منیش هیچ تێنەدەگەیشتم!
لە بەغدا هیچ كتێبێكم لانەبوو و كۆمەڵێك كتێبی ئەلیكترۆنیش لە نێو كۆمپیوتەرەكەمدا هەبوو، ناچار گەڕام بەنێو كتێبخانە ئەلیكترۆنییەكەدا و چەند كتێبێكم دەسنیشانكرد بەو نیازەی بیانخوێنمەوە، بیرەوەرییەكانی كاروان كاكەسوور دەسپێكی ئەو پرۆسەی خوێندنەوەیە بوو، دوو بەرگ بوو خوێندمەوە، جارێكی تریش خوێندمەوە، چەند جارێكی تریش خوێندمەوە، خوێندنەوەی بیرەوەرییەكانی كاكەسوور بۆ من چێژ و لەزەتێكی تایبەتی هەبوو سەرەتا تێینەگەیشتم ئایا من رۆمان و چیرۆك دەخوێنمەوە یاخود یادەوەری نووسەرێك؟ تەكنیكێكی هێندە جیاواز و سەیر لە نووسینەوەی ئەو بیرەوەرییانەدا بەكارهاتووە كە كەمجار هەستدەكەی نووسەر باسی ژیانی خۆی دەكات! بەقەد ئەوەی هەستی خوێندنەوەی رۆمانێكی پڕ رووداو و كەسایەتی كاریگەر و تەكنیكی ناوازەت پێدەبەخشێت! بیرەوەرییەكانی ئەو نووسەرە بۆ من قسەی زیاتر هەڵدەگرێت و مانایەكی تری هەیە، بۆیە دەمهەوێ كاتێكی تری بۆ تەرخان بكەم بۆ رانان و خوێندنەوەی.
لە دوای خوێندنەوەی ئەو كتێبەوە كەڵكەڵەی خوێندنەوەی بەرهەمەكانی ئەو نووسەرە كەوتە خەیاڵمەوە و گەڕامەوە كوردستان بەو ئومێدەی هەموو بەرهەمەكانی تریم بەردەست بكەوێت و زیاتر چێژ لە خوێندنەوەی دنیای كاروان كاكەسوور وەربگرم، خۆشبەختانە بەشێكی زۆری چیرۆكەكانیم دەست كەوت و خوێندمنەوە، هەر یەكێك لە چیرۆكەكانی بۆ من مایەی تێڕامان و وەستان بوو، هیچ بەرهەمێكی ئەو نووسەرە نیە بە یەكجار خوێندنەوە وازم لێنابێت، ئەمەش ئەكرێ بەشێكی بەهۆی ئەو ئاسودەبوونی رۆحییەی كە كتێبەكە پێیبەخشیوم و خۆشحاڵبوونی خۆم بە نووسینەكەوە بوبێت بەڵام بەشێكی سەرەكیشی بەهۆی ئەو ئەفسون و تەكنیكەوە بووە كە نووسەر نایەڵێ بە تەنها یەك جار خوێندنەوە كتێبەكەی بخەیتەوە نێو رەفەی كتێبخانەكەت، ئەمەش بەرای من خەسڵەتی نووسەری سەركەوتووە بە تایبەت چیرۆكنووس، كە نەیەڵێ چێژی خوێندنەوەی بەرهەمەكەی بە سانایی كاڵ بێتەوە. بۆیە لەمێژە حەزی خوێندنەوە و رانانی كتێبەكانی كاروان كاكەسوورم لە خەیاڵدایە، وەلێ دەرفەتی من، یان توانای نووسینم لەسەر وەها بەرهەمێك، یان كات و شوێنی پێویست، یان هەر هۆكارێكی تر، نەیهێشتووە تا ئێستا مومارەسەی ئەو حەزەم بكەم، بەو ئومێدەی ئەم خوێندنەوەیەم شایستەی چیرۆكەكەی كاروان كاكەسوور بێت و بتوانم زۆرترین تیشك بخەمە سەر كەسایەتی و هێڵ و روداوەكانی چیرۆكەكە.
ناونیشانی ئەم چیرۆكە چەند وشەیەكی لێكدراوە و وشەكانیش هەریەكەیان بۆخۆی بەشێوەیەكی قووڵ پەیوەندی بە ناوەڕۆكی چیرۆكەكەوە هەیە. (گوڵباران) ئەو بێوەژنە بێدەنگ و كۆستكەوتووەیە كە هەمیشە مەحكومی ئازارچەشتنە بەهۆی هەڵەی پیاوەكانی دەوروبەرییەوە، بەڵام وێنەی ئەم كارەكتەرە وێنەی ژنێكی مەرد و خاوەن (كیان)ی تایبەت بە خۆیەتی كە بە درێژایی چیرۆكەكە سەربەرزانە دەژی و نەیهێشتووە پێویستی بە كەس بێت و زەلیلی دەستی دەوروبەرەكەی بێت، هەمیشە خۆی لە قاسییترین دۆخدا كارەكانی خۆی رایی كردووە، دواجاریش بە هۆی ئەتك كردنییەوەیە لەلایەن چوار پیاوەوە توشی نەخۆشییەكی سەیر دێت وەك نووسەر ئەڵێت لە كۆتایی نەخۆشییەكەشدا تەنانەت نەیدەتوانی شەوانە ئاگاداری منداڵە كۆرپەكەشی بكات ناچار ((دلێر)) بەو ئەركە هەڵدەستا ئەمیش دوای ئاگاداركردنەوەیان لەلایەن دراوسێكانیانەوە. وێنای گوڵباران لە زهنی مندا رێك هاتوەتەوە لەگەڵ ناوەكەیدا كە هەموو ساتَێكی ژیانی خۆی لە خۆیدا پەخشكردن و بارینی گوڵ بووە بەسەر مناڵەكانی لەلایەك بەهۆی میهرەبانی و بەسەر خەڵكانی گەڕەك لەلایەكی ترەوە بەهۆی جوانی و قەشەنگییەكەیەوە. بۆ من گرنگ نیە كاروان كاكەسوور بۆ دروستكردنی ئەم كارەكتەرە پشتی بە چی بەستووە و مەبەستی كێیە، كەسێكی ریالیستییە، یان خەیاڵییە، لە روئیای مندا گوڵباران وێنەی ئەم نیشتیمانە بێناز و كۆستكەوتووەی خۆمانە، كاتێك (فەرهاد مەندوب) بە هەر هۆیەكەوە بێ دەچێتە شاخ و شۆڕش دەكات و دواتر لەوێوە حیكایەتەكانی بە (دڵشاد)ی برایدا دەگاتەوە شار، گوایە عەشقی (گوڵباران) لە شار رەتاندویەتی كە لە بنەڕەتدا وانیە، ئەمە وێنەی هەمان كارەكتەرە شۆڕشگێرەكانی ئێرەیە كە بە هەر هۆیەكەوە بووە هەڵەتەی چیاكان بوون و دواتر گەڕانەوە شار و ئیدی بۆ ئەبەد لەسەر خەرمانی حیكایەت پاڵیاندایەوە و ئیشی ئەوان تەنها بوو بە حیكایەتخوانی. كاتێ (دڵشاد مەندوب) و (فەرهاد مەندوب) و (سمكۆی خەجە ئافات) و (چاودێرەكەی شارەوانی) و چوار پیاوەكەی تریش چاو دەبڕنە جەستەی (گوڵباران) ناتوانی وێنەی ئەو قۆناغانەی مێژوو لەپێش چاوی خۆت لابەری كە ووڵاتانی گەورە و هەرچی و پەرچییەكانی دنیا چاویان لەسەر نیشتیمانی كۆستكەوتووت بووە و قومارییان لەسەر كردووە و دواجاریش لە شەڕێكی بێبەرامبەردا نیشتیمانت بەسەر چوار ووڵاتدا دابەش كرا، ئالێرەدا وێنەكە تەواو وێكچووە كاتێ لە نیوەشەوێكی درەنگدا چوار پیاو بە خۆیان و چەند سەگێكی دڕەوە ڕوو لە ماڵەكەی (گوڵباران) دەكەن و دوای پێكدادانێكی توندی سەگەكانی ماڵی (گوڵباران) كە (سمكۆی خەجە ئافات) پەروەردەی كردبوون، لەگەڵ سەگەكانی چوار پیاوەكە پێكڕا هەڵدەكوتنە سەر ئەو بیوەژنە كۆستكەوتووەی كە ناوی (گوڵباران)ە و هەرچییان دەوێ لەگەڵیدا دەكەن. ئەكرێ ئەو قۆناغەی بەر لەوەی (سمكۆی خەجە ئافات) و سەگەكەی (بیرۆ) بێن بۆ ماڵی (گوڵباران) و ئیتر لەوێ بمێننەوە بەیەكجاری، بە قۆناغی دوای راپەڕینی كوردستانی بشوبهێنین، كە لە كولەمەڕگی و چەرمەسەریدا ژیان دەگوزەرا بەڵام لەگەڵ پەیدابوونی (سمكۆی خەجە ئافات) و بەخێوكردنی توتكەسەگەكانی ماڵی ((دلێر)) لەلایەن (بیرۆ) سەگەكەی (سمكۆی خەجە ئافات) و مانەوەی یەكجارییان لەو ماڵەدا ئیتر روناكیی و گەشانەوە رووی تێكردن تا ئەو كاتەی كە چوار پیاوەكە دەدەنە سەریانا و پەلامارییان دەدەن، بەتایبەت ئەو كاتەی (گوڵباران) بە یاوەری (سمكۆی خەجە ئافات) دەگەنەوە ناو كوخەكە چرایەكی بەدەستەوەیە ئەمەش ئاماژەیەكی روونە بۆ دەستپێكردنی زەمەنێكی رووناك لەلایەن نووسەرەوە. ئەمە ئەكرێ وا شرۆڤە بكرێت كە كاتی خۆشی لە ژیانی ئێمەی نیشتەجێی ئەم نیشتیمانەدا زۆر كورتخایەن و كەمە، هەروەك چۆن لە ماڵەكەی گوڵبارانیشدا هەروابوو.
(پیاوە بۆگەنەكان) بەشی دووەمی ناونیشانی چیرۆكەكە ئەم وشەیە لە دوو لاوە پەیوەندی بە چیرۆكەكەوە هەیە، یەكەمیان، ئینسانەكانی نێو ئەم چیرۆكە زۆربەی جارەكان دوای مردنیان بۆگەن دەكەن و دەبنە مایەی بێزاربوونی دەوروبەری خۆیان بە زیندویەتیش كەمترین سوودیان بۆ كەسانی تر هەیە و مرۆڤ لای كاروان كاكەسوور و لێرەدا مەخلوقێكی بۆگەنە، بەشێكی تری پەیوەندییەكە ئەو هەستی بۆنكردن و بۆگەنبوونەیە كە سەراپای چیرۆكەكەی تەنیووە، نووسەر ویستویەتی هەر لە ناونیشانەوە خەیاڵی خوێنەر بەلای یەكێك لە هەستەوەرەكانی مرۆڤدا راكێشێت و بەوەی كە ئەكرێ هەر یەكێك لە هەستەوەرەكانی مرۆڤ یەكپارچە كارەساتهێنەر و كوشندە بێت وەك لەم چیرۆكەدا هەستەوەری بۆن كردن ئاوایە.
(گوڵباران و پیاوە بۆگەنەكان) ئەو چیرۆكەیە كە رووداو و كارەكتەركانی شێوە ئاڵۆزییەكیان پێوەدیارە، چونكە نووسەر لێرەدا رۆڵی كەسی موخاتیب بەرامبەر بە كەسایەتی سەرەكی چیرۆكەكە دەبینێت و لە هەندێ شوێنیش دەبێتەوە بە خودی خۆی باس لە سەرچاوەكانی نووسین و داڕشتنەوەی چیرۆكەكە دەكات ئەمەش بەرای من تەكنیكێكی جیاوازە لە تەكنیكی نووسینی چیرۆكی باوی كوردی، خاڵێكی سەیر كە من تێیناگەم و سەرم لێی سوڕماوە ئەوەیە ئایا نووسەر لە زمانی كێوە موخاتەبەی كارەكتەری سەرەكی دەكات؟ ئایا ئەوە خودی (دلێر) (كارەكتەرە سەرەكییەكە)یە بەردەوام قسە لەگەڵ خۆیدا دەكاتەوە و یادەوەری خۆی بۆ خۆی دەگێڕێتەوە؟ ئایا ئەوە هێزێكی میتافیزیكییە و چاوێكی رەقیبە بەسەر هەموو رووداوەكانی ژیانی (دلێر)ەوە؟ یاخود ئایا ئەوە خودی كاروان كاكەسوورە قسە دەكات و خۆشی كارەكتەرێكی شاراوەی نێو چیرۆكەكەیە؟! بەهەرحاڵ ئەمانە هەمووی پرسیارن و نووسەر بە پەنهانی هێشتونیەتیەوە.
تەكنینكی دەستپێكردن لە خالێك و كۆتایی هێنان بە هەمان خاڵ ئەو ستایلەیە كە من زۆر پێی سەرسامم و لە شانۆشدا زۆرترین ئیعجابی منی بۆ خۆی كێشكردووە ئەوەی كە لە شانۆدا پێی دەوترێت ئەبسێرد كاروان ئەم چیرۆكەی بەو شێوەیە نووسییووە.
كارەكتەری سەرەكی چیرۆكی (گوڵباران و پیاوە بۆگەنەكان) كوڕێكی گەنجی داڕوخاو و ترساوە، (دلێر) لەسەرەتادا چەكێكی بەدەستەوەیە وەك نووسەریش دەڵێ روون نیە بۆ و چۆن ئەو چەكەی پێیە! ئەم كارەكتەرە پەیوەندییەكی هێندە قوڵی لەگەڵ هەستی (بۆنكردن)دا هەیە كە خوێنەر هەست دەكات نەك تەنها لای (دلێر) بەڵكو بۆن یەكێكە لە ماتریالە سەرەكییەكانی دروست بوونی ئەم چیرۆكە، ترس لە بۆن، حەز كردن بە بۆن، دوالیزمی ژیانی (دلێر)ە، ناسینەوەی بۆنی ئاوەدانی لە هەندێك لە كەسایەتی و رووداوەكان و رق لێبوونەوەی ئەو بۆنە و دواجار دووركەوتنەوە لە بۆنی ئاوەدانی و خۆشویستی بۆنی سروشت و چۆڵەوانی، وا لەو كەسایەتییە دەكات نەتوانێت بە ئاسانی خۆی لێی لابدات هەرچەندە ترسێكی كوشندەشی لێی هەیە. بۆنی بۆگەنی یان روونتر بۆنی بۆگەنبوونی ئینسان ئەو گرێیەیە كە پاڵەوانی چیرۆكی (گوڵباران و پیاوە بۆگەنەكان) هیچ كات ناتوانێت لێی قوتاربێت و هەمیشەش ترسی هەیە خۆی یان دایكی یان برا بچوكەكەی لە دوای مردنیان بۆگەن بكەن و دیسان نازناوی بۆگەنی بەسەر خانەوادەكەیاندا ببڕێتەوە، چونكە كاتێ باوكی دەمرێت راستە لە چلەی هاویندا دەكوژرێت بەڵام بەهۆی بۆگەنییەوە تەنانەت كەسێك نیە تەرمەكەی بەرێت بۆ قەبرستان تا دواجار خەڵكی ئەو دەورەبەرە دوای ئەوەی پیاز دەئاخننە لوتیانەوە ئینجا دەتوانن بەخاكی بسپێرن، رۆژێك لە دواشتنی باوكیشی كاتێ لەگەڵ دایكی دەچنە سەر گۆڕەكە، دایكی بە دەستێكی لووتی گرتووە بەدەستەكەی تری ئەو هەوایە لە خۆی دوور دەخاتەوە كە تەرمەكە بۆگەنی كردووە. لە دوای ناشتنی باوكیشی سەرەكیترین ئامۆژگاری دایكی بۆ (دلێر) ئەوەیە كە ناونیشانی خۆیان بە هیچ كەس نەڵێت ئەمەش لەبەر ئەوەی لە كاتی مردنی باوكیدا و پێش ئەسپەردەكردنی و دوای بۆگەنبوونی، خەڵكی ئیتر نازناوی (جەمشید بۆگەنی) یان لێی نا و دایكیشی ترسی ئەوەی هەیە كە كورەكەی بەو نازناوەی باوكییەوە بناسرێت و تا مردن لێی نەبێتەوە هەرچەندە (جەمشید)ی باوكی لە ژیانیدا ئەو نازناوەی نەبووە و بەهۆی ئەوەی كە جارجار خۆی بە شیعر نووسینەوە سەرقاڵ كردووە هەمیشە ویستویەتی نازناوێك بۆخۆی هەڵبژێرێت تا خەڵك بەو شێوەیە بیناسنەوە بەڵام ئەو حەزەی نەهاتە دی و دوای مردنی ئەو ناوەی بەباڵادا بڕا. ترس لە بۆنی بۆگەنی و پرۆسەی بۆگەن بوون هەر لە دایكییەوە بۆ (دلێر)یش مایەوە و وایكرد كە بۆ هەمیشە ئەسڵی خانەوادەكەیان لە هەموو كەسێك بشارێتەوە. لێرەدا كاروان كاكەسوور هاوڕوانێكی لەگەڵ (پاتریك زۆسكیند) نووسەری رۆمانی (بۆن.. چیرۆكی كوشندە) 1986-ئەڵمانیا،دا هەیە، هەر یەكەیان بە ئاقارێكدا و یەكێك بە ئاراستەی نێگەتیڤ و یەكێكیان بە پۆزەتیڤ كاریان لەسەر هەستەوەری بۆن كردووە. بەوەی كە (جان باتیست گرۆنۆی) پاڵەوانی رۆمانی (بۆن.. چیرۆكە كوشندەكە) هەر بە زكماك توانایەكی زیاتری لە مرۆڤی ئاسایە بۆ ناسینەوەی بۆنەكان و هەموو ژیانیشی تەرخان دەكات بۆ دروست كردنی بۆن بەڵام ئەو بۆنانەی كە ئەو دروستیان دەكات پێویستییان بە رەگەزێكە كە لە نێو لاشەی ئافرەت دایە و بۆ پەیداكردنی پێویستە خاوەنی ئەو لاشەیە بكوژێت، (باتێست) بەردەوام دەبێت تا ژمارەیەكی زۆر لە ژنانی شارەكەی دەكوژێت بۆ دۆزینەوەی ئەو بۆنە و دواجاریش خاوەنی كەسە كوژراوەكان بەدوایدا دەگەڕێن بەو نیازەی بیدۆزنەوە و لە تۆڵەی كچەكانیان بیكوژن بەڵام (جان باتیست گرۆنۆی) هەڵدێت و لە یەكێك لە كڵێساكان خۆی حەشار دەدات و لە ساتەكانی كۆتاییدا و بەر لەوەی بگەنە سەری دەتوانێ ئەو بۆنە دروست بكات كە مرۆڤ دەگەیەنێت حاڵەتی مەستی و بێهۆش بوون و لەگەڵ بەباكردنی بۆنەكە بەسەر خەڵكەكەدا سەرجەم ئامادەبووانی نێو كڵێساكە بێهۆش دەبن و دەگەڕێتەوە بۆ سەر حاڵەتی راستەقینەی خۆیان و خۆیان لە هەموو كۆت و پێودانگە كۆمەڵایەتییەكان دادەماڵن بە خودی قەشەی كڵێساكەشەوە. ئەوەی كە من مەبەستم بوو لێرەدا قسەی لەسەر بكەم بەكارهێنانی (هەستی بۆن كردن)ە لە نێوان چیرۆكنووسێكی كورد و رۆماننووسێكی ئەڵمانیدا و دووبارە تەوزیفكردنەوەی ئەو هەستەوەرەیە لەنێو تێكستێكی ئەدەبیدا، كە بۆن كردن لای نووسەرێكی وەك كاروان كاكەسووری پەروەردەی كلتوری خۆرهەڵاتی كوشندە و ترسێنەرە، بەڵام لای (پاتریك زۆسكیند)ی پەروەردەی كلتوری ئەڵمانی و خۆرئاوادا بۆن مایەی حەسانەوە و مەستبوون و ئەرخەیانیە، ئەگەرچی پێویستە لە پێناو بەدەستهێنانی رەگەزەكانی بۆنەكەدا قوربانیش بدرێت بەڵام دواجار ئەوە بۆنكردنە كە وای لە قەشەیەكی كڵێساش كرد بەدەم بۆنكردنەوە مەست بێت و باوەش بە كیژۆڵەیەكی ناسكدا بكات و هەموو پێودانگە كۆمەڵایەتی ئایینەیان پێشێل بكات. هەرچی كاروان كاكەسوورە لە لایەكەوە بۆنی وەك ئەوە وەرگرتووە كە پەیوەندییەكی زۆر راستەوخۆی لەگەڵ نۆستالۆژیادا هەیە بەوەی مرۆڤ بەتایبەتی مرۆڤی خۆرهەڵاتی هەمیشە كوشتەی نۆستالۆژیا و رابردووەكەیەتی و ئیشتیاقی بۆی هەیە، ئەگەرچی پڕئازار و نەهامەتیش بووە بۆی، كاروكتەری سەرەكی چیرۆكەكەی كاروان كاكەسووریش بە هۆی ئەوەی كە یادەوری و رابردوویەكی زۆر تاڵی هەیە بۆیە توشی ئەم حاڵەتە بووە، بۆنیش یەكێكە لەو هەستانەی كە بەشێوەیەكی زۆر زاڵمانە مرۆڤ دەگەڕێنێتەوە بۆ تاریكترین كەلەبەرەكانی نێو یادەوەری لەوێوە حوزن بۆ ئەو گریان و پێكەنینانە هەڵدەڕێژێت كە بەشێكن لەو رابردووەی، دیارە خودی كاروان كاكەسووری نووسەری چیرۆكەكەش لەم حاڵەتی مەحكومبوون بە نۆستالۆژیایە بەدەر نیە و بەڵكو بەپێچەوانەوە زۆریش پێی كاریگەرە و لە زۆربەی نووسینەكانیدا رەنگیداوەتەوە (منداڵیم ئاسكێك بوو بەسەر پەلكە زێرینەدا بازبازێنی دەكرد) كە یادەوەرییەكانی نووسەرە، باشترین بەڵگەی ئەم حاڵەتەیە، ئەم مەحكومبوونەش لێرەدا دووبارە كاری خۆی كردۆتەوە و نووسەر نەیتوانیوە یان نەیویستووە لە ژێر ئەو كاریگەرییە دەرچێت. لەلایەكی ترەوە بۆنكردن لای ئەم نووسەرە كوردە پێچەوانەی رووانینەكەی نووسەرە ئەڵمانییەكەیە، چونكە كارەكتەرەكانی ئەم هەمیشە لەڕێگەی بۆنكردنەوە تۆشی نەهامەتی بوون و بەردەوام ترسیان لە بۆنكردن هەیە، ئەمە جگە لە جیاوازییە جەوهەرییەكە ئەویش ئەوەیە بۆنی (پاتریك زۆسكیند) بۆنێكی خۆشە بەڵام بۆن لای (كاروان كاكەسوور) بۆنێكی ناخۆشە و بۆگەنییە، (دایكت حەزی نەدەكرد تۆ ئاوا هەر شتێك ببینی لە لوتی خۆتی نزیك بكەیتەوە و بزانی بۆنی چی لێدێت، بە دەگمەنیش شتەكان بۆنی خۆشیان لێدەهات، بەڵام خۆشی و ناخۆشی ئەو بۆنانە هیچ پەیوەندییان نە بە شێوە و نە بە زەمەنی شتەكانەوە هەبوو... ئەو بۆنەی خەیاڵتی بەرەو چۆڵەوانی دەبرد جۆرێك ئاسودەیی پێدەبەخشیت، بەڵام هەر بۆنێك بۆ ئاوەدانی بیگێڕابویتایەوە، پێی سەغلەت دەبوویت...).
كارەكتەری ترساو، خەسڵەتی چیرۆكی ( گوڵباران و پیاوە بۆگەنەكان)ە ئەوەتا لە دەسپێكی چیرۆكەكەدا، نووسەر پێمان دەڵێت پاڵەوانی ئەم چیرۆكە چەكێكی بەدەستەوەیە و تەمەننا دەكات بتوانێك ئەو چەكەی دەستی بتەقێنێت بەو هیوایەی لە نێو ئەو سەرمایەی زستاندا كەمێك گەرمی ببێتەوە. بەڵام نایتەقێنێت لەبەر ئەوەنا كە هەستی ژیاندۆستی زۆر بەرزە، نا بەڵكو ترسی هەیە لە نێو ئەو سەرمایەشدا هەر بۆگەن بكات و ببێتە میرات هەڵگری باوكی لە نازناوی بۆگەنی.
ترس لە بۆگەن بوون، ترس لە سەرما، ترس لە گەرما، ترس لە وەڕینی سەگەكان و لورەی گورگەكان، ترس لە ناووناتۆرەی دروستكراوی خەڵك، ترس لە (سمكۆی خەجە ئافات) و لێدانەكانی، ترس لە قوتابخانە و تەباشیر و تەختەسڕەكە، تر لە خوێندكارە هاوپۆلەكان، ترس لە (دڵشاد و فەرهاد مەندوب)، ترس لە ئاشكرابوونی ناوی دایك، ترس لە ئاشكرابوونی مەرگی (گوڵباران)ی دایك، ترس لە ئاشكرابوونی نازناوە بێزراوەكەی (جەمشید)ی باوك، ترس لە كامێرا سێپایەكەی وێنەگرەكە، ترس لە رەقبوونەوە، ترس لە بۆگەنبوون، ترس لە مردنی (هەڤاڵ)ی برا بچوك بە منداڵی، ترس لە هەموو شتەكان ...هتد، هەموو ئەم ترسانە كەسایەتی (دلێر)یان پێكهێناوە، كەمترین ئازایەتی و جەبەرود و شانازی لە ژیانی ئەم كەسایەتییەدا بەدیناكرێت! ئاخۆ نووسەر دەیهەوێ بڵێت (دلێر) كێیە؟ پەروەردەی كام كۆمەڵگایە كە سەراپای ژیانی ترس و دەستەمۆبوونە؟ئایا هەر یەكێك لە تاكەكانی كۆمەڵگای خۆرهەڵاتی و ووردتر بلێم كۆمەڵگای كوردی (دلێر)ێكی لە ناو خۆیدا نیە؟ ئایا كێ هۆكاری هەرەسهێنانی كەسایەتی (دلێر)ەكانە؟؟ ئەمانە هەمووی پرسیارن و لێكدانەوە و وەڵامی جیاواز هەڵدەگرن.
حەزی برامردن یان براكوشتن بۆ دەستبەراگرتنی شتومەكەكانی، حەزێكی قوڵی (دلێر)ە ئەوەتا لە سەر قەبران و لە كاتی ناشتنی تەرمی (سرود) برایدا ئەو تەمەننا دەكات دایكی زوو گۆڕەكە هەڵكەنێت و براكە بنێژێت و خێرا بگەنەوە ماڵەوە، تا ئەو بە ئیسراحەت لەسەر دۆشەك و جێگاكەی (سرود) دا بخەوێت و ئیتر ئەوەندە سەرمای نەبێت. ئەم حەزە لەم كەسایەتییەدا بە رای من دوو رەهەندی هەیە یەكەمیان ئەوەیە لەپێناو رزگاربوونی ژیانی خۆی لە كولەمەرگی و گەرمبوونەوەی لە نێو پێخەفەكەی براكەیدا حەز لە مردنی بكات، كە ئەمەشیان پەیوەندی بە زەبروزەنگی رۆژگارەوە هەیە وایكردووە ئەم خێزانە كەمدەرامەت بن و نەتوانن ماڵێكی پۆشتە و دۆشەك و بەتانییەكی رێكوپێكیان هەبێ تا ئەم تەمەننای مردنی براكەی نەكات. رەهەندێكی تریشی ئەو حەزی مەرگدۆستییەیە كە لەنێو ئینساندا هەیە وەك لە چیرۆكی (حەسار و سەگەكانی باوكم) ی شێرزاد حەسەن كار لەسەر ئەم چەمكە كراوە و ئەم حەزە لە نێو كوڕەوە ئاراستەی باوك دەكرێت و كوڕ حەز بە مردن یان كوشتنی باوك دەكات، لە پێناو دەستگرتن بەسەر مومتەلەكانی باوكدا لە دوای مردنی، ئەكرێ ئەو حەزەی ((دلێر))یش لە روویەكەوە بەم گریمانەیە لێكدانەوەی بۆ بكرێت كە نایەوێت دایكی هیچ كوڕێكی تری هەبێت و تەنها خۆی تاقانە كوری دایە بێت! (بەڵكو لەمەودوا تۆ لە باوەشی دایكتدا دەنویت، كە هەم گیانت گەرمایی زیاتری پێدەگات و هەم كەمتر دەترسیت، بەتایبەتی لە وەڕینی سەگەكان، كە هەندێجار لورەی گورگیشتان لەگەڵدا دەبیست).
قوتابخانە لای كاروان كاكەسوور شوێنێكی ناخۆش و بێزراوە هەربۆیە زۆرجار وێنەی ناشرین و شێوە بەندینخانەی پێدەبەخشێت، ئەوەتا لەم چیرۆكەیدا لە دیدی (دلێر)ەوە هەمیشە ترسناكی قوتابخانەمان بۆ دووبارە دەكاتەوە، هەر لە ترسی (دلێر) لە مامۆستاكانی و هاوپۆلەكانی و دار و دیواری قوتابخانەوە ئەوە روون دەبێتەوە قوتابخانە لەم ناوچەیەدا چ وەزیفەیەكی هەیە! و دەستەواژەی (ئەو قوتابییەی لە مامۆستا نەترسێت دوارۆژی باشی نابێت) لە زمانی كارەكتەرێكی عەوامی نێو چیرۆكەكەوە بە روونی پێماندەڵێت كە قوتابخانە هەمیشە وێنەیەكی تری هەبوو لە كۆمەڵگای ئێمەدا، ئەو وێنەیەش ئینزیباتخانەیە و شوێنی ترساندنی ئەو منداڵانەیە كە بۆ فێربوونی زانست و زانیاری رووی تێدەكەن. (دلێر) هەر لە قوتابخانەدا (فەرهاد مەندوب)ی ناسی كە دواتر بوو بە كابووسێكی هەمیشەیی ژیانی و دواتریش (دڵشاد مەندوب)ی برای بوو بە میراتگری ئەو كابووسە بۆ گیانی (دلێر)، بۆنی ئاوەدانیش كە سەراپای قوتابخانەكەی گرتبوو هێندەی تر ئەو شوێنەی لای (دلێر) ترسناكتر كرد! ئەكرێ ئەو پرسیارە بكرێت بۆ زۆربەی ئەوانەی یەكەمجار دەچنە قوتابخانە میز بە خۆیاندا دەكەن؟! ئایا ئەو شوێنە ئەوەندە ترسناكە وەك (دلێر) لەوێدا میزی بەخۆیدا كرد؟ ئایا هەر بەراستی لە دنیای ئێمەدا ئەو دەستەواژەیەی كاروان كاكەسوور راستە كە لە زمانی یەكێك لە كارەكتەرەكانییەوە نووسیویەتی زۆربەی ئەوانەی لە كۆتاییدا دەبنە دكتۆر و ئەندازیار لەیەكەم رۆژی قوتابخانەدا میز و تەنانەت گووشیان بەخۆیاندا كردووە؟ ئایا یەكەم میز بەخۆداكردن لە قوتابخانە پاسپۆرتی بوون بە دتۆر و ئەندازیاری دەبەخشێت بە كەسی میزكەر؟ یان ئەوەتا ئەوە تەنها بیانوویەكی پێكەنیناوی میزكەرەكانە بۆ پینەكردنی (عەیب) ەكەیان؟.
ویستی دووركەوتنەوە لە ئاوەدانی هەر لە سەرەتای چیرۆكەكەوە دەردەكەوێت بەوەی كە (دلێر) حەزی بە هیچ بۆنێك نەكردووە كە بەرەو ئاوەدانی كێشی كردبێت، هەمیشە رقی لە مەكتەب و ئاوەدانییەكەی بووە، كە لە خانووەكەی (مەلا ئەبو بەكر)یش دەركران خێرا چوونە قەراغی شار و لەوێ كوخێكیان بۆ خۆیان دروست كرد، هیچ كاتێكش حەزی نەكردووە لەخڵكی تر لە دەوروبەری ماڵیان خانوو دروست بكات، بە بەڵكو دروستبوونی چەند ماڵێك لە چۆڵەوانییەكەی دەوروبەریان تەواو بێتاقەت بووە، ئایا ئەم حەزە لەوە سەرچاوەی نەگرتووە كە ئاوەدانی مایەی هەموو نەهامەتییەكانی ژیانی ئەم كورەیە بۆیە هێندەی رقی لێیەتی؟ ئەمانە وادەكەن بگەینە ئەو بڕوایەی كاروان كاكەسوور پێیوابێ هەموو ئەو ئازار و بەدبەختیانەی تووشمان دەبن بەهۆی قەرەباڵغی و ئاوەدانیەوەیە، قسەیەكی تری نووسەر وەك زیندویەتی ئەم دیدە دەخەمەڕوو، كاروان كاكەسوور لە شوێنێكی كتێبی (منداڵێك بە دزییەوە كتێب دەخوێنێتەوە) كە دیدارێكی فراوانە دانا فایەق لەگەڵیدا سازیداوە لە باسی تەكنەلۆژیا و پێشكەوتنەكانی دنیاوە قسەی یەكێك لە بیرمەندەكانی دنیا دێنێتەوە و دەڵێت ئەگەر تەكنەلۆژیستەكان لافی ئەوەمان بەسەردا لێدەدەن و دەڵین ئەوەتا لەمسەری دونیاوە بە هۆی ئامێرێكەوە دەتوانن لەگەڵ ئازیزانتان لەوپەڕی دونیا قسە بكەن ئەوا ئێمەش پێیان دەڵێینەوە ئەگەر هەر بەرهەمی ئەو تەكنەلۆژیایەی ئێوە نەبوایە ئێمە و ئازیزانمان ئاوا لەیەكدی تەرە نەدەبووین و هەریەكەمان نەدەكەویتێنە سوچێكی دنیاوە! ئەمەش بەرهەمی تەكنەلۆژیایە كە تامی غوربەت و عەشق و زۆر چەمكی تری نەهێشتووە و زۆر شتی تریشی لە مانا راستەقینەكەی خۆی داماڵیەوە. ئەگەرچی ئەم قسەیە لە دیوێكدا پەیوەندی بەو مەحكومبوون بە نۆستالۆژیای خودی كاروانەوە هەیە، بەڵام لە دیوەكەی تریشدا وەك بەشێكی ناچراڵییەكانی دونیا، شارستانیەت و پێشكەوتنەكانی مرۆڤایەتی رەت دەكاتەوە و جەخت لەسەر ئەو دیدە دەكاتەوە كە ژیانی مرۆڤ لە سایەی پێشكەوتن و تەكنەلۆژیاوە لە زۆر شت تەجرید بووە و زۆر مانای سادە و جوانی لە دەستداوە و لە دۆخی بەردەوام بوونی ئەم پێشكەوتنەدا مرۆڤ لە زۆر كار و ئەرك خانەنشین دەبێت و دواجار رۆبۆتەكان جێگەی مرۆڤ دەگرنەوە و رەنگیشە هەرەشە بۆ سەر نەسلی مرۆڤی سانا دروست بێت.
لە روویەكی ترەوە بە مانا (رۆسۆ)ییەكەی مرۆڤ تا بەرەو سروشت بگەڕێتەوە خۆشتر و بێ كێشەتر دەژی و زیاتر هەست بە جەبەروتی خۆی وەك (بونەوەری مرۆڤ) دەكات.
ترس لە چیرۆك هەڵبەستن و هۆنینەوەی سیناریۆ كابوسێكی بەردەوام
(دلێر) هەموو ژیانی ترسی گەورەی لەو چیرۆك و بالۆرانە هەبووە كە خەڵكی بۆ خۆی و باوكی و دایكی و دەروبەرەكەیان هەڵبەستیووە، چونكە لە دوای مردنی باوكی دەیان چیرۆك و سیناریۆی لەسەر دەگێڕنەوە. (فەرهاد مەندوب)ی هاوڕێی چەندین چیرۆكی ئەفسوناوی و سەیری لەبارەی دایك و باوكی (دلێر) و پەیوەندی نێوان خۆی و دایكی (دلێر) گێرایەوە كە (دلێر) خۆی هەندێجار سەری سوڕدەما لە رێكوپێكی دارشتنەوەی سیناریۆكان لە كاتێكدا زۆر دڵنیابوو لە ناڕاستی چیرۆكەكان، لەدوای كوژرانی (فەرهاد مەندوب) (دڵشاد مەندوب)ی برای دەیان چیرۆكی عەشق و ئەوین و سەركێشی نێوان فەرهادی برای و (گوڵباران) دایكی (دلێر) ی بۆ خودی (دلێر) دەگێڕایەوە بەبێ ئەوەی بزانێت كە ئەو ئێستا وا لەبەردەم كوڕەكەی (گوڵباران)ە و سەرجەم چیرۆكەكانی ئەو لای (دلێر) ئاشكرایە كە ناراستن و هی خەیاڵی خۆیەتی، هەر (دڵشاد مەندوب) مەرگی براكەی لە شاخ و لەكاتی دەرچوونی لەشار و رووكردنە نێو شۆڕش دەكاتە یەكێك لە ئەفسانە گەورەكان و وێنای پاڵەوانێكی مێژووی بە (فەرهاد)ی برای دەبەخشێت لەكاتێكا هەمووان دەیانزانی كە (فەرهاد) لە شاخ چۆن بە چ شێوەیەك كوژراوە. ئەمانە وا لە كارەكتەری سەرەكی دەكەن كە هەمیشە ترسی لە هەڵبەستنی چیرۆكی ناڕاست بێت بەوەی نەبادا رۆژێك چیرۆكێكی لە هەموو ئەوانە ناخۆش و ترسناكتری بۆ هەڵبەسترێ و بەو هۆیەشەوە نەتوانێت چیدی لە كوخەكەیان بێتەدەرێ. نووسەر دەیهەوێ بڵێت ئەو كۆمەڵگایەی كە (دلێر)ی تێدا پەروەردە كراوە كۆمەڵگایەكە جگە لە حیكایەت و چیرۆكی درۆ هیچی تر شك نابەن، ئەو كۆمەڵگایە توتی حیكایەت گێرەوەن. ئەوان بەوە بەختەوەر دەبن كە حیكایەتێكی هەڵبەستراو بەباڵای هاوگەڕەكێكی خۆیاندا ببڕن و بەو هۆیەوە هەمیشە ئازاری بدەن، پێماندەڵێ ئێوە تەنها لەسەر سەرگوزشتەی درۆینە دەژین، ئەو ئێوەن هیچ كات ناتوانن (دلێر)ەكانی دەوروبەرتان قبوڵ بكەن و بەردەوام بە ناوناتۆرەی سەپێنراوەوە دەیانتلێننەوە.
باوەڕ نەهێنان بە مردنی دایك و شاردنەوە و ترس لە ئاشكرابوونی یەكێكی ترە لە گرێ كوێرەكانی ژیانی (دلێر) كە نایەوێت كەس بەم مردنە بزانێت و تەنانەت كاریش بۆ ئەوە دەكات تا بیشارێتەوە، بەڵام (هەڤاڵ) ی برا بچوكی ئێوارەی یەكەم بەدەم گریانەوە هەواڵەكە لای (دڵشاد مەندوب) دەدركێنێت هەرچەند (دڵشاد) بەسەرسوورمانەوە لێی دەروانێت و باوەریشی پێناكات بەڵام (دلێر) زۆر بیتاقەت دەبێت و دەترسێت (دڵشاد) بەو هەواڵە بزانێت، بۆیە لە برا بچوكەكەی توڕە دەبێت و دەینێرێتە ماڵەوە، بەڵام دواجار هەرچۆنێك بێت (هەڤاڵ)ی منداڵ خەبەرەكە بە ژنێكی دراوسێیان دەڵێت و لەمەشەوە هەموو خەڵكی گەڕەك پێی دەزانن و دەیبەن بۆ گۆڕستان تا ئەسپەردەی بكەن.
پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئاخۆ (دلێر) بۆ بەردەوام دەیەوێت مەرگی دایكی بشارێتەوە بەچەشنی ناوەكەی بە هیچ كەسێكی نەڵێت؟ ئاخۆ ئەوە ترسە لە گیانی خۆی؟ یان ترسە رابردووی خانەوادەكەی؟ یاخود ترسە لە ئاشكرابوونی نازناوی (جەمشید)ی باوكی كە دوای مردنی بە (جەمشید بۆگەنی) ناسرا؟ یاخود ترسە لەوەی (دڵشاد مەندوب) بەرگەی بیستنی هەواڵەكە نەگرێت و لە خەفەتا گیانی دەرچێت؟ یان ئەوەتا ترسی لەوە هەیە (دڵشاد) مردنی (گوڵباران) بكات بە درفەتێك بۆ هۆنینەوەی دەیان و سەدان چیرۆكی تری بێبنەما و ئەمجارە وەك ژنی خۆی بیناسێنێت؟. بۆیە پێموایە ئەم چیرۆكە یەكێكە لە تێكستە نایابەكانی ئەدەبی كوردی چونكە پرسیار و جەدەلی قوڵ دروست دەكات، لەبەر ئەوەی عەقڵیەتی پشتی نووسینی ئەم چیرۆكە هەڵگری تیگەیشتنێكی فراوانترە لە پێویست، هەمیشە ئەو چیرۆكانەم لا جوانە كە خولقێنەری دەیان پرسیارن لەناوخۆیاندا.
كارەكتەرە درۆزن و حیكایەتخوانەكانی نێو شۆڕش
شۆڕش هیچ كات هەواڵی راست پەخش ناكات، هەمیشە هەوڵی دروستكردنی حیكایەت و بالۆرەی ئەفسانەیی دەدات، دەیەوێت بەردەوام وێنەی كارێزما بۆ كارەكتەرەكانی خۆی بسازێنێت، شۆڕش بە هۆی ئەو هەستی مەرگدۆستییەی لە نێو كارەكتەرەكانیدا دروستی دەكات راستگۆییان لێدەسێنێتەوە، رەنگە زۆرجار ئەمە بۆ خودی كارەكتەرەكانیش پەنهان بێت و نەزانن كە شۆڕش ئەو كارەی لەگەڵدا كردوون، بەڵام دواجار ئەوان شتێكیان نیە بۆ گێڕانەوە، جگە لە داستانەكانی كۆشتن و قڕكردن و وەحشەت و ترسناكی، بكەری ئەم كارانەش كەمجار وا هەڵدەكەوێت كە بونەوەرێكی ئاسایی بێت، بەڵام دواجار شۆڕش خۆی پێویستی بەوەیە زۆربەی ئەو كەسایەتییانەی پرۆسەكەی بۆ جێبەجێ دەكەن مرۆڤی ئاسایی نەبن و بۆ قەرەبوو كردنەوەی ئەو حاڵەتەش لە قەبارەی خۆیان گەورەتریان بكات و وێنەی ئەفسانەییان بۆ دروست بكات، بەتایبەتی ئەگەر شۆڕشەكە بگات بە مەنزڵ و دەسكەوتی هەبێت و لەسەر خەرمانی حیكایەت پاڵبداتەوە، زۆربەی شۆڕشەكانی دونیاش كاتی گەیشتونەتە دوا وێستگە ئیتر بۆ ئەبەد لەسەر ئەو بالۆرانە ژیاون كە هەر خۆیان خولقێنەریانن.
(فەرهاد مەندوب)یش كاتێ دەچێتە شاخ و لەوێ بە هۆكارێكی نادیارەوە دەكوژرێت، ئیدی لێرەوە رۆڵی (دڵشاد)ی برای دەستپێدەكات و تا كۆتایی چیرۆكەكە هەموو رۆژێك دێت و چیرۆكێكی درۆینەی ژیانی فەرهاد بۆ ( دلێر) باس دەكات و دەیكات بە پاڵەوانی دەیان چیرۆكی ئەفسوناوی، تا ئەوەی حیكایەتەكان لە سنوری عەقڵ و لۆژیك دەردەچن، پەتای وەهم دروستكردن تەنها لە لای شۆڕشگێڕەكان ناوەستێت و بە هۆی پەیوەندی خوێنیەوە دەگوازرێتەوە بۆ كەسانی تریش، ئەو كارەكتەرانە هەر بەوەوە نەوەستاون كە چیرۆك لە شاخ بهۆننەوە و رەوانەی شاری بكەنەوە بەڵكو دەستیان بەسەر رووداوەكانی نێو شاریشدا گرتووە و چیرۆكیان بۆ هەموو رووداوێك هەیە، ئەوەتا (دڵشاد مەندوب) ناونانی چۆڵەوانیەكەی دەوروبەری ماڵی (دلێر) بە دەسكەوتێكی شۆرش دەزانێت و دەڵێت لەپای جەربەزەیی و قارەمانێتییەكانیدا شۆڕش بریار دەدەن گەڕەكێك بكەن بە ناوی خۆشەویستەكەی (فەرهاد مەندوب)ەوە! كە ئەم رووداوە خۆی لە بنەڕەتدا وانیە، ئەسڵەن شۆڕش چ كارەیە لە ناونانی گەڕەكێكی ژێر دەستی حكومەت!؟ نا بەڵكو لە عەفەویەتی خەڵك و بە هۆی ئەوەی كە (گوڵباران) یەكەم كەس بووە خانووی لەو چۆڵەوانییەدا دروست كردووە بۆیە دواتر بە ناوی ئەوەوە و لە زمانی خەڵكیەوە ناوەكە بڵاو بوەوە، پاشان هەموو ئەو باس و خواسە پڕ ئەوین و سەركێشیانەی كە (دڵشاد مەندوب) لەبارەی پەیوەندی خۆشەویستی (فەرهاد مەندوب) و (گوڵباران)ەوە دەیانگێڕێتەوە سەرلەبەریان ناڕاستن و تەنها وەهمێكی درێژخایەنی ژیانی ئەو دوو برایەیە.
دروستكردنی وەهمێكی كوشندە لەلایەن (دڵشاد مەندوب)ەوە دیسان ئەو راستییە دوپات دەكاتەوە كە مەخلوقەكانی ئەم مەملەكەتە واهیمە هەپرون بە هەپرونی كردوون و لەگەڵ وەهمدا تەمەنێكیان بەڕێكردووە، ئاخر ئەم كورە لە دوای مردنی براكەیەوە هەموو ئیش و كاری ئەوەبوو بە دوای عەرەبانە نەوتفرۆشییەكەیەوە گەڕەك بە گەڕەكی شار بگەڕێت بەو هیوایەی بتوانێت عەشیقە نەبینراوەكەی براكەی ببینێتەوە كە دواجار تەنها لەبەر ئەوەی دووانەن لەگەڵ براكەیدا مافی ئەوەی بە خۆی داوە ئەگەر (گۆڵباران) واتا عەشیقی براكەی بدۆزێتەوە بیكات بە ژنی خۆی و هەر بەوەشەوە نەوەستا بەڵكو دەیان شەو خەونی پێوە بینیوە و هێزێكی دڵنیایی لای خۆی دروستكردووە كە هەر دەبینێتەوە و ئەویش واتا خۆشەویستی براكەی یەكسەر ئەم دەناسێتەوە بەهۆی لەیەكچونیان لەگەڵ براكەیدا و باوەشی پێدادەكات و بۆ ئەبەد بەختەوەر دەبن! لەگەڵ ئەوەی كە وەك خۆی دەڵێت زۆربەی كچانی شار سەرسامی قۆزییەكی بوونە بەڵام ئەم گوێیان پێنادات و خۆییان لێ لادەدات بەو هیوایەی بە پاكیزەیی بگاتە بەردەستی (گوڵباران).
* ئەو رستانەی لە نێو دوو كەوانەدان دیالۆگ و قسەی نێو چیرۆكەكەن.