بۆ لەسەر (حەسار و سەگەكانی باوكم)م دەنووسم؟
ئەو دەقەی لە مێژە دەمەوێت بیخوێنمەوە بەڵام نایخوێنمەوە نازانم بۆ! دواجار خوێندمەوە. خوێندمەوە و توشی حاڵەتێكی سەیر بووم! تێگەیشتم لەبەردەم نووسراوێكی ئاساییدا نیم و پێویستم بە كات و بیرێكی زیاتر هەیە بۆ تێگەیشتن و هەزمكردنی، دوای یەكەم خوێندنەوەم هەستم كرد زۆر نزیكم لە ئەتمۆسفێری گشتی دەقەكە و وێنەی كەسایەتییەكان ئاشنان پێم، بینیم ئەم حەسارەی شێرزاد حەسەن زۆر نزیكە لەو حەسارەی ماڵی خزمێكمەوە كە هەمان ئەو ساڵانەی ئەم دەقەی تێدا نووسراوە من هاتوچۆی ئەو حەسارەم دەكرد! یان ئەو حەسارەی نزیك گوندەكەی خۆمان كە لەم ساڵانەی كۆتاییدا هەمان سیناریۆی حەسارەكەی شێرزاد حەسەن تێیدا دووبارە بووەوە و نۆبەری ماڵ باوكی خۆی دایە بەر دەسڕێژی گوللە، ئەوكات توشی شۆكێكی كوشندەی كردم و قورس بوو تا لێی تێبگەم كە بۆچی كوڕ باوك دەكوژێت! ئێستا دوای خوێندنەوەی ئەم دەقە خەریكە لە نهێنی مەغزاكانی پشت ئەو كوشتنە تێدەگەم و دەزانم كە ئەوە ویستی ئازادی و سەربەستی و هەندێ حەزی زاتی ترە كە مومكینە لە پێناویاندا كەسی زۆر ئازیزتر لە باوكی بۆ بكرێت بە قوربانی و خۆدی خاوەن ئەو ویستانەش ببێت بە فیگۆری بكوژەكە. ئەمە دووەم دەقی شێرزاد حەسەنە لە دوای چیرۆكی (كەڵەكوڕان و ئاسكەكچان) بیخوێنمەوە و توشی وابەستەگییەكی توندم بكات بە خۆیەوە كە بە زەحمەت بتوانم لە ژێر كاریگەرییەكانی دەربچم. ویستم لەسەر چیرۆكی (كەڵەكوران و ئاسكەكچان) بنووسم بەڵام نەمنووسی، باشتر كە ئەو نووسینە بەرهەم نەهات لەبەر ئەوەی هەموو ئەوەی كە لە زهنی مندا كۆبونەتەوە دەربارەی شێرزاد حەسەن لەم نووسینەدا بیخەمەڕوو تا كامڵانەتر خۆی بنوێنێت.
تەكنیكی نووسینی ئەم رۆمانە تەواو ئەبسێردیە بەوەی كە دەسپێكی رۆمانەكە هەمان خاڵی كۆتاییە و كۆتاییەكەش هەمان خاڵی سەرەتاییە، من گومانم لەوەدا نیە كە خوێنەر بۆ ئەوەی بە تەواوی رووداوەكانی ئەم دەقە لێكدی جیابكاتەوە و توشی سەرەگێژكە نەبێ پێویستە زیاتر لە یەكجار رۆمانەكە بەسەریەكەوە بخوێنێتەوە، ئەمەش دەگەرێتەوە بۆ ئەو تەكنیكەی كە نووسەر كاری لەسەر كردووە بەوەی كە زۆر بە خێرایی رووداوەكان تێكەڵ بە یەكتر دەبنەوە و لێكتر جودا دەبنەوە و بیرێكی تیژی پێویستە تا ئاڕاستەكان تێكەڵ نەكرێن و هاوتەریب بە رووداوەكان برۆی، زەمەنی رووداوەكانی حەسار زەمەنێكی چڕ و پڕ و تێكەڵە بەوەی كە لە یەك ڕستەدا زەمەنی ئیستا و ڕابردوو بەیەكەوە حزوریان هەیە. تەكنیكی گێڕانەوە لە (حەسار و سەگەكانی باوكم) دا تەكنیكێكی سادەیە بەوەی كە كارەكتەری سەرەكی رۆمانەكە حیكایەتخوانە و لە هەندێ شوێندا خۆی دەبێتە میحوەری سەرەكی رووداوەكان و لە هەندێ شوێنی تردا ئەو تەنها حیكایەت دەگێرێتەوە و دەبێت بە زاكیرەی گشتی حەسار و رووداوگەلێك دەگێرێتەوە كە ئەو دوور و نزیك پەیوەندی پێیانەوە نیە، واتە تەكنیكی گێڕانەوە لەم دەقەدا تەنها یەك حیكایەتخوان هەیە و هەر ئەو رووداوەكان دەگێڕێتەوە ئیدی چ بە حزوری خۆی بێت یان بە زاكیرە و ئامادەبوونی شاراوەیی خۆی لە رووداوەكاندا.
دروستبوونی خودی ترسنۆك و داڕووخاو و ڕاهاتوو بە زەلالەت بەرەنجامی ژیانێكی دوور و درێژی تەواوی مەخلوقەكانی حەسارە لەژێر سایە و مەرحەمەتی باوكەدا (ئاخر گەر نەفرەتی باوكە و زەلیلی نەبێ بولبول هەیە حەزنەكات بگەڕێتەوە دارستان؟..) یان (من هەر لەهەوەڵجارەوە لەگەڵتان نەبووم ..ئێوە كارێكی زۆر مناڵانەتان كرد كە حەیوانەكانتان بەرەڵا كرد)، ئەم ڕستانە پێماندەڵێن كە باوكە لە ڕێی ڕەفتارە توندەكانییەوە ناخی هەموو كارەكتەرەكانی تری دەقەكەی تێكشكاندوە و وایكردووە كە هەمووان هەمیشە هەست بە بوونی سێبەری باوكە بكەن بەسەر سەریانەوە لە هەموو شوێن و كاتێكی جیاوازدا. ئەم ترس و فۆبیایە درێژ دەبێتەوە تەنانەت بۆ دوای مەرگی باوكەش ئەوەتا نۆبەری ماڵ ئێستا لە دوای مردنی باوكە و ناشتنی لە قەبرستان، لە ترسی ئەو هەموو نەهامەتییەی كە بەسەری دێ لە دوای مەرگیشیەوە كە هەرجارەو بە چەشنێك و لە ڕێگەیەكی جیاوازەوە خۆیان دەنوێنن، وا لە قەبرستان و لە لەسەر گۆڕەكەی باوكە گومەزێكی دروست كردووە و هەموو ژیانی لەگەڵ كەلاكی باوكە و هانكە هانكی سەگەكانیدا بەسەر دەبات و هەر لەگەڵ ئەوانیشدا دەخوات و دەخەوێت و دەخواتەوە لە ترسی ئەوەی نەبادا سەگەكانی كە باوكە هەمیشە دەیوت (ئەم سەگانە ڕۆحی منن) پەلاماری بدەن و زیاتر ژیانی بشێوێنن و هێندەی تر جۆگەلەی خوێن لە جەستە و ڕۆحی دروست بكەن. خەڵوەتێكی ئەبەدی بۆ لاشە نەمردوو نەزیندووەكەی باوكە دەگرێت.
( خودایە كەی بێ و باوكم بكوژم تا بتوانم سەربەستانە ئافرەتێك لە باوەش بگرم؟ كەی بێ و بتوانم دەرگاكانی حەسار واڵا بكەم برا هەڵەتە و وێڵ گەردەكانم بە خوشك و براكانی نێو حەسار شادبنەوە، بێنەوە و بۆن بە باوەشی دایكانیان بكەن و بگرین و باس لە غەریبی شاران بكەن...؟ ) لەم مەنەلۆژەوە تێدەگەین كە ویستی كوشتنی باوك لە لای نۆربەری حەسار تەنها حەزێكی ئۆدیبانە نیە وەك ئەوەی فرۆید لێكی داوەتەوە .. نا بەڵكو ویستی ئازاد بوونی زاتە! ویستێكی مرۆڤدۆستانەیە كە پێی قبوڵ نیە خۆی لە نێو حەسار و نزیك لە دایكان و خوشك و براكان تەنانەت ئەگەر بەدەردەسەریشەوە بێ بژی و بەڵام برا هەڵەتە و یاخییەكانی، ئەو برایانەی كە رۆژانێك وەك ئەم بیریان لە شۆڕش دژ بە باوكە كردوەتەوە ئێستا دەربەدەر و ئاوارە و ماڵوێران لە پشت شوراكانی حەسارەوە بە كەسەروە دەژین، نایەوێ چیتر لەو دوورە و چاو لە حەسار بەماتی بژین بەڵكو دەیەوێ لە ڕێگەی كردارێكەوە كە وەك نۆبەرە و كوری بنەماڵە پێی هەڵبستێ ئەو برایانە بگەڕێنێتەوە ئامێزی حەسار و دایكانی هەناسەسارد، دەیەوێ چیرۆكی دەرەوەی حەسار(غەریبی)یان بۆ بگێڕنەوە، ئینجا لە دوای ئەم ویستانەوە ویستێكی ئۆدیبیانە بەرانبەر بە "ڕابی" زڕدایك دەبێتە بیانوویەكی تر بۆ خۆ قانعكرد بە ئەنجامدانی ئەو پرۆسەی كوشتنە ( من گوتم دەیكوژم و ئیدی "ڕابی" لە بری باوكم دەست لە ملی من دەكا) ئەم حەزە لەو وەسفانەیدا بە ڕوونی بەرجەستە دەبێ كاتێ لە درێژەی گێڕانەوەكانیدا باسی "ڕابی" دەكات و لە ڕێگەی وەسفی ئەندامەكانی لەشییەوە حاڵەتەكە ڕوون دەكاتەوە بەڵام گومانیشی تێدانیە نیازێكی شاراوە لە پیشت هەموو باسكردنێكی "ڕابی"یەوە هەیە.(ئەو لێوانەی كە دەبێ من لە بری باوكم ماچیان بكەم و بیانمژم...).
داپڵۆسین و تۆقین و ترس حاڵەتێكە لە ناو هەموو كارەكتەكانی حەساردا حزوری هەیە هەر لە باوكە و نۆبەرەوە تاكو كورەكان و كچەكان و ژنەكان وتەنانەت یەك بە یەكی ئاژەڵ و باڵندەكانیش، ئەوەش حاڵەتێكە رەنگە ڕاست بێت كە بەشێكی زۆری ترسەكە بەرئەنجامی ژیانكردن و رەفتار و لێدان و جنێوەكانی باوكەیە، بەڵام من پێمووایە بەشێكی زۆریشی بەیوەندی بە خودی تێكشكاوی كەسایەتییەكانەوە هەیە كە زۆر جار هەست دەكرێ ئەو ترس و تۆقینە بێبەمانایە و تەنها لەسەر پووچی و خۆراهێنان دروست بووە، بەو مانایەی كە زۆرجار ترسی دانیشتوانی حەسار ترسێكی وەهمییە و بەبێ ئەوەی باوكە هەست بكات كە رەعیەتەكەی ئەوەندە لێیدەترسن مامەڵەیەكی ئاسایی دەكات، ئەمەش لەو دیمەنەدا بەڕوونی دیارە كاتێ باوكە لە یەكێك لە شەوەكان چرایەكی بە دەستەوەیە و بە حەسار و ژوورەكانی حەساردا دەگەڕێت و دەچێتە ژووری كچەكانەوە و بە چراكەوە بە دیار سەرییانەوە دەوەستێ و لە پڕ یەكێك لە كچەكان خەبەری دەبێتەوە بە پەشۆكاوی خۆی دادەپۆشێتەوە و سەری سوڕ دەمێنێ بە بینینی باوكە، ئەم ترسە تاكو ئێستا شتێكی ئاساییە چونكە كچێك لە نیوەشەودا لە ناو شیرینی خەودا چاو دەكاتەوە یەكەم وێنە كە دەیبینێت روخساری باوكە دڕندەكەیەتی كە خۆی ووتەنی ئەگەر بۆ بكرێ مێشوولەكانی حەساریش دەخەسێنێ تاكو جگە لە خۆی هیچ نێرێك لە حەساردا بوونی نەبێت، بەڵام كاتێ كە گوێمان لە دیالۆگەكەی باوكە دەبێت ئەوسا تێدەگەین كە ترسی كچەكە چەند بێبنەما و ناماقوڵ و پوچ بووە، ئەسڵەن قسەكانی باوكە زۆر پێچەوانەی ترسی كچەكە دەردەچێ (مەترسن كچەكانم .. مەترسن...شەوانە خەوم لێدەزڕێ و كەیفم لە سوعبەتە...خۆ بەڕۆژ ئەوەندە ناتانبینم..پاڵ كەونەوە كچەكانم ... دەی بنون)!. ترسی باوكەش ترسێكە كە وەك مۆتەكە ساڵانێكی زۆرە بەسەر سەرییەوە وەستاوە بەبێ ئەوەی هیچ شەوێك لێی دوور بكەوێتەوە و دڵی دانەخورپێنێ. ئەم ترسەش دوای ئەوە دروست بوو كە ژنە قەرەجێك دوای ڕابواردن لەگەڵ باوكەدا بە ڕووتی لە باوەشیدا پێی دەڵێ تۆ لە ئامێزی یەكێك لە ژنە هەرە ئازیزەكانتدا دەمریت (كەر پیاو.. گەركمە بڵێم لە باوەشیدا دەكوژێی) لە دوای بیستنی ئەو قسەیەوە باوكە هەر شەوێك بیەوێ بێتە لای یەكێك لە ژنەكانی تەكنیكێكی فێڵبازانە بەكاردێنێ كە هیچ كام لە ژنەكانی سەری لێدەرناكەن و ئەوەش زیاتر تەكنیكێكی كۆنی سیاسیانەیە ( ئەمشەو دێمە پێخەفی تۆ خەجێ... كەچی دەچووە گژ بەهێ) یان ( ئەمشەو خۆت تەنیاكە بەسێ... كەچی دەچووە كن خازێ).
باوكە لە حەساردا وێڕای زەبر و توندوتیژیەكانی هەمیشە لە ڕێی قسەكانییەوە خۆی وەك فریادڕەس و پاڕێزەر و سێبەری هەمیشەیی حەسار دەردەخست و بەردەوام لە ڕێگەی ئەم جۆرە قسانەوە رۆحی شۆرشگێڕی و هەڵسانەوە و یاخی بوونی لە ناو دانیشتوانی حەساردا دەكوشت و دایدەمركاندەوە، لە بەرامبەردا تۆوی كۆیلایەتی و بچوككردنەوەی لە ناخی حەسارنشیناندا دەچاند ( گەر من نەبوومایە ئەم حەسارە هەر زوو ڕووخابوو، ئێوە ماوتانە لە دوونیا تێبگەن، با گەورەتر بن ئەوسا دەزانن من چەندەم ئێوەم خۆشویستووە، هەموو تف و جنێوەكانم حیكمەتیان تێدایە، تا نەمرم قەدرم نازانن......)، ( زۆر ئەستەمە پیاو بەبێ قامچی بێتە ناو ماڵ و مناڵی خۆی)، ( هەر كێ ئەم حەسارەی بە دڵ نیە با بڕوات)، ( لێرە بم یان نا قەت فریو مەخۆن، من بۆ هەر كوێ بچم رۆحم وەك سێبەری هەور وا بەسەر حەسارەوە....كەسیش وانەزانێ پیر بوویمە و بەمزووانە دەمرم، خەونم دیوە بە قەد نوح پێغەمبەر دەژیم)، (حیكمەتی من نەبووایە ئەم حەسارە وێران دەبوو). هەموو ئەم ڕستانە ڕۆژانە ئەو حاڵەتی خۆبەكەم زانین و بچووكبوونەوەیە لای كوڕ و كچ و ئەندامانی تری حەسار دووپات دەكاتەوە و زیندووی دەكاتەوە كە حەسار بێ باوكە كاولەئاشە و دیوارەكانی دەڕوخێن و ئەمان پیاوی بەڕێوەبردنی حەسار و بنەماڵە نین و هتد... ڕەنگە هەر ئەم قسانەش هۆكارێكی سەرەكی بووبن بۆ ئەو نەهامەتی و پاشاگەردانییەی دوای كوشتنی باوكە توشی حەسار و حەسارنشینەكان هاتبیێت، چونكە لە ڕووی دەروونیە ئەمان ئامادەكراون بەوەی كە لە دوای مردنی باوكە توشی دەردەسەری دەبن و بەختەوەر نابن، بۆیە هەر هەوڵێكیان بۆ بەختەوەر بوونیان بە بێهودە دەزانن.
ئاوێزانبوونی دوالیزمەكانی خۆشی و ترس، شادی و تۆقین، پێكەنین و گریان، هەلهەلەی خۆشی و وەلوەلەی شین، سەما و شینگێڕان لە یەككاتدا، حاڵەتێكە تەنانەت خودی بونەوەر و ئاژەڵەكانی نێو حەساریش ناتوانن لە یەكتریان جوێ بكەنەوە و هەستی تەواوەتی بە هیچیان بكەن، نەبەترس، نەبەخۆشی، نەبەگریان، نەبەپێكەنین (ئەو شەوە تا تخوبی گۆڕستانەكە قەیرە خوشكەكانم تاوێ دەستیان لە ملم دەكرد و ماچ بارانیان دەكردم، تاوێكی دیكە تف و نەفرەت)، (ناشتمان و گەڕاینەوە... شەكەت و ماندوو... بە دەم گریە و خەنینەوە گەڕاینەوە......) ( برا و خوشكە شەرمن و ترسنۆك و وردیلەكانم بینی كە قاقا پێدەكەنین و بە پشتی دەستیش فرمێسكەكانیان دەسڕی) ( دایكی خۆم و گشت زڕدایكەكانم، هەڵقەیەك براكان و هەڵقەیەك خوشكانم... ماچیان كردم، تفیان لێ كردم، تاوێ سوپاس و تاوێ نەفرەتیان لێ كردم..) ئەمە ئەو دۆخەیە كە یەكەم ساتی دوای ئازادییە و یەكەم بەریەككەوتنی حەسارنشینانی كۆیلەیە لەگەڵ سەربەستیدا كە هەرگیز نەیانتوانی بە هیچ دەربڕینێك گوزارشت لەو هەستەیان بكەن تا سەرەنجام هەموو خۆشییەكان شێوا و گۆڕا بۆ نەهامەتی و نەفرینی باوكە بەسەریاندا باری و هەموو هەوڵێكیان دەدات بۆ گەڕانەوەی حەسار بۆ دۆخی بەر لە مەرگی باوكە.
تامەزرۆبوون بۆ سەبەرستی داواكردنی ئەو مافە لەلایەن دانیشتوانی حەسارەوە هۆكارێك بوو بۆ شەرعییەتی كوشتنی باوكە، (بێ كوشتنی ئەو نەدەكرا ئازادیان بكەم..شوورە زۆرەكانی حەسار بڕمێنم) بە مانایەكی تر ئەوە زەرورەت بوو كە یاخی بوون و كوشتنی باوكەی هێنایە كایەوە واتا ئەگەر سەربەستی و ئازادی نەبونایە بە خواستی گشتی حەسار و نۆبەرەی حەساریان ئیحراج نەكردایە و رۆژانە حەسارنشینان پلار و توانجیان لە براگەورە نەدایە هەرگیز ئەو یاخیبوونە ڕووینەدەدا (براكانم پێیان دەگووتم: كاكە تۆ نۆبەرەی .. ئاخر تاكەی ملكەچی؟)، (مەترسە...هەر هەموو پشت و پەنای تۆین..شەرمە تاكەی بمانخەسێنێ؟...تاكەی شەوانە بە دزییەوە بچینە گژ ماكەر و هێسترەكان؟)، قسەكانی "رابی" زڕدایكیش هێندەی تر ئاگری لە ڕۆح و هەناوی نۆبەری بنەماڵە بەردەدا (سەیری چی دەكەی خەسیوی نامەرد؟ درۆ دەكەی.. ئەگەر غیرەت لە دەمارتا هەیە ئەمشەو وا لە باوەشی من.. شەو نۆرەمە)، (تف لەو شەوانەی لە بڕی لە باوەشی تۆدا بم لە باوەشی باوكتا دەنوم)، (بەڵام هەقیشە وابێ.. گەر كوڕان بێ دەمار و خەسیو بن... باوكان بۆ وانەكەن...؟) دیارە ئەمەش بۆخۆی حەز و ویستی تری لێجودا بوەوە وەك ئەو شەیدا بوونەی نۆبەرە بۆ "ڕابی"زڕدایكی كە بە بڕوای من ئەم ویستە ئۆدیبییەش هۆكارێكی سەرەكی و گرنگی شۆرشەكە بوو، بیانوویەكی بەجێش بوو بۆ دڵنیاكردنەوەی خودی خۆی كە بەو كارە هەڵبسێ لە پێناو بەدەستهێنانی ئەو زڕدایكەی كە هەمیشە نۆبەری ماڵ ئاواتی خواستووە ئەم لە بری باوكی ببێتە خاوەنی و لێوەكانی بمژێت (سەنگ و قورسایی هەردوو مەمكی سوخمەكەیان دادڕی و باخەڵی كراسە تەنكەكەیان بۆ خوارتر داخزاند و جۆگەلەی هەردوو مەمكانی گێژی كردم)، ئەمەش خواستنێكی ڕاستەوخۆ و تەواوەتییە لە تیۆرەكەی فرۆید كە لەسەر خێزانێك كردویەتی لەبارەی گرێی ئۆدیبەوە، كاتێ "هانز"ی بچكۆلە ویستوویەتی باوكی بمرێ تاكو ڕێگە بۆ ئەو خۆشبێت بە سەربەستی و بەبێ ترس لە باوكی لەگەڵ دایكیدا بخەوێ*، بەڵام كێشە سەرەكییەكە ئەوەیە كە دوای مەرگی باوكە هەمووان سەرگەردان دەبن و نازانن لەگەڵ ئازادیدا مامەڵەیەكی تەندروست بكەن و سەرگەردانی دەشت و دەر دەبن و دەگەنە ئەو بڕوایەی كە ئەوە تەنها باوكە بوو توانیبووی بە جەبەروتی خۆی هەموو شەرم و شكۆ و گەورەیی و بوون و كەرامەتی حەسار و حەسارنشینان داپۆشێ، ئێستا بەبێ بوونی سێبەری باوكە بەسەریانەوە هەریەكەوە بە دەردێكەوە دەناڵێنێ، كوڕە گەورەی ماڵ لەسەر قەبران بووە بە زێوانی گۆڕستان و سارا و زولەیخا بوون بە قوربانی زەبری شەهوەتی زێوانە شەلەكەی گۆڕستان و چەند زڕدایكێك هەڵەتە بوون و لە حەسار یاخی بوون و گەڕانەوە بۆ لای مێردە كۆنەكانیان كە باوكە بە زەبری هەڕەشە و پاڕە و ماڵی دنیا داگیری كردبوون و حەسار بوو بە كاولە ئاشێكی داڕوخاو و هەیبەتی جارانی لەدەستدا شوراكانی ڕووخان. ئەمە واقعی دوای یاخی بوون و شۆڕش و كوشتنی باوكەیە، نووسەر لەم رەهەندەوە ئەو دیدە دەخاتەڕوو كە وابەستەگی و كۆیلەبوونی ڕابردوو و ئینتیماكردن بۆ زەمەنی پێشوو و دەسبەردارنەبوونی نۆستالۆژیا وادەكات هیچ شۆرش و هەڵسانەوەیەك نەتوانێ سەربەستی بهێنێتە كایەوە، ئەشێ بەشێكی پەیوەندی بەو پەرتەوازەییەوە هەبێ كە دانیشتوانی حەسار پێشتر خۆیان بۆ وەها ڕووداوێكی مێژوویی ئامادە نەكردبوو، راستە بەردەوام ئاواتی لە ناوچوون و نەمانی سێبەری باوكەیان كردووە ( هێشتا مێردمنداڵ بووین ...دوعامان دەكرد خودایە: بۆچی یەكێك لە ئەسپە شێتەكانی بە جووتەیەك كەللەی سەری ناپرژێنێ؟ جارێ لە جاران ناگلێ و ملی ناشكێ؟) بەڵام ئەمە تەنها خۆزگەیەكی كەبتكراو بوو، بەبێ ئەوەی بوێرن بە ئاشكرا بیریشی لێبكەنەوە و خۆیان بۆ دوای نەمانی باوكە ئامادە بكەن و بەرنامەرێژی بۆ ئەو قۆناغە بكەن، بۆیە توشی ئەو سەرلێشواویە هاتوون، بەڵام بەشێكی گرنگیشی پەیوەندی بە نەبوونی ئیرادەی سەربەستییەوە هەیە لە ناو خودی خەڵقەندەكانی حەسار و كارلێكنەكردنیانە لەگەڵ ئەو دۆخە ئازادییەی كە لە دوای نەمانی مۆتەكەوە هاتە ئاراوە. دەكرێ لە ڕۆمانی (حەسار و سەگەكانی باوكم)ەوە چاوێك بەسەر ڕووداوەكانی ئەم ساڵانەی كۆتایی نیشتیمانی عەرەبیدا بگێرین و تێبگەین كە شیرزاد حەسەن لە ساڵانی هەشتاوهەشت بۆ نەوەدوشەوش لە رێگەی ئەم رۆمانەیەوە پێشبینی دوای رووداوەكانی بەهاری عەرەبی و خۆرهەلاتی ناوەڕاستی كردووە كە لە دوای كەوتنی دیكتاتۆرەكان كۆمەڵگاكان تووشی چ شێواوی و شڵەقانێكی ریشەیی دەبن و چۆن سێنتەری كۆمەڵگا هەڵدەوەشێتەوە و كارێكی وادەكات كە زۆربەی تاكەكانی كۆمەڵگا خۆزگە و حەسرەت بۆ سیستمەكەی پێشوو بخوازن و ئەو كۆیلایەتییەی جارانیان پێ شەرافەتمەندتر بێ لەو ئازادی و سەربەستییەی شۆڕش هێنایە ئاراوە ئەمەش بە هۆی ئامادەنەبوونیان بۆ هەڵكردن لەگەڵ ئازادیدا و وابەستەگییان بە نۆستالۆژیا و ڕابردووەوە ( ئاخر ئەو پیاوانەی دەهاتنە نێو خەونەكانمان سەدەها جار لەم گامێشانە جوامێر و قۆزتر و كەڵگەتتر و بۆن خۆشتربوون) (گەر بمزانیبا ئەوەیە چارەنووس... سەد جاران ڕادەمام بر لەوەی خەنجەری یەكەم بوەشێنم) ئەم دۆخەش بەڕوونی لە ووڵاتێكی وەكو میسردا هەست پێدەكرێ بەوەی كە ئەو ئەڵتەرناتیڤەی هاتە ئاراوە ئەوە نەبوو كە گەل دەیویست و خەونی پێوە دەبینی! بگرە زۆر خراپتر بوو لەوەی پێشوو، بۆیە ئێستا ناچار هەست دەكەن كە هەڵەیان كرد لەو كردارە فیزیكییەی كردیان و ناویان لێنا شۆڕش و چەندین قوربانیان تێیدا بەخشی. بە مانایەكی تر ئەشێ شۆڕش و یاخی بوون بە هێلكەیەكی پیس بشوبهێنین كە رووكاری دەروەی جوان و پرشنگدار دەنوێنێ و لە ناویشەوە بۆگەنی كردووە، بۆیە ئەگەر ماتماتیكییانە ڕووداوەكانی پێش و پاش كوشتنی باوەكە لێكبدەینەوە و لە سیاقی هاوكێشەیەكدا كورتییان بكەینەوە لە تێڕوانینی دانیشتوانی حەسارەوە بۆی بڕوانین بە بڕوای من ئەنجامەكەی بەم شێوەیەی خوارەوە دەردەچێت:.
پێش كوشتنی باوكە:
باوكە+حەسار=مەینەتی و كۆیلایەتی و تەمەننای مردنی باوكە
حەسار –باوكە =بەختەوەری و سەربەستی و ئاشنابوون بە دنیای دەرەوە
پاش كوشتنی باوكە:
حەسار+باوكە=ئارامی و دڵنیایی و یەكێتی
حەسار-باوكە=شێواوی نەمانی شكۆی بنەماڵە و تەمەننای گەڕانەوەی سێبەری باوكە
ئەم چەند وتووێژەی حەسارنشینانیش باشترین نمونەی سەلماندنی ئەو هاو كێشەیەن ( هۆ كاكی ناپاكمان.. ڕۆڵەی جەربەزە و هەلپەرست...تۆ چیت بە ئێمە و بە خۆت كرد؟ فریامان كەوە..فریای دایكان و خوشكانی هەمیشە نەگبەتت.. هەمیشە دۆڕاو.. ئێمە هەموو بیری دەكەین، كوا چیت لە باوكی عگید و چەلەنگمان كرد؟ كوا چیت لە مێردی میرخاسمان كرد؟ لەو پیاوەی مناڵی ناو پێشكەیان پێ دەترساند؟ ئەو پیاوەی چاپوكترین سوار و چاترین حەیران بێژ بوو؟ نیشانەشكێنێ بزماری هەڵدەگرت...ئەوەتا حەسار بێ ئەو چۆڵ و خاڵییە، ئاشی ئاو لێبڕاوە.. بەتاڵ لە پشیلە و سەگە نازدارەكانی.. كوا حیلەی ئەسپ و چریكەی بولبولەكانی؟... تەواو تۆ نا ئومێدت كردین. ئەوانەی دێنە ناو پێخەفمان هەرگیزاو هەرگیز پیاو نین......چیمان لێدەكەی نۆبەری حەسار؟ بۆ تۆی چۆڵ دەكەین با ئەم میراتە هەر بۆ تۆ بێ.. حەسارێك كە عگید و كەڵە مێردی وەك باوكەی تیا نەمێنێ سەدجاران چاترە ببێ بە كاولەئاش و هێلانەی شەمشەمە كوێرە و كونە پەپو...)...( هۆ باوكە سەگەكانت وا دەمخۆن..فریام كەوە..دەمخۆۆ..ۆۆ..ن)، ( هاوارم وەبەر تۆ لە سەگەكانت قوتارم كە و بكەوە بە كوڕی خۆت..جارێكی تر وا بكە هەوای پاك هەڵمژم... ئازادم كە تا حەسارەكەت ئاوەدان كەمەوە... موعجیزەی خۆتم نیشاندە لە گوناهم خۆش بە.. ئێستا ئیتر هەموو دنیا زانی تۆ بە مردوویش لە هەمووان زیندوتری... روخسەتم بەرێ بچمەوە حەسار..) ئیدی تێدەگەین كە ڕەنگە زۆرجار ئەو پێشبینیانەی بۆ دوای روودانی وەها ڕووداوێك دەیكەین هەموو قڵپ دەبنەوە و هەرگیز ئەو خەونە نابێ بە ڕاستی كە لە دوای گۆڕانكارییەكان و لە قۆناغی نوێدا چاوەڕوانی دەكەین پێمانووایە بەهەشتمان بۆ دەخوڵقێت!! بە مانایەكی تر قسەی سەر زارەكی و قسەی نێو كتێبەكان و بەڵێن و خەونەكان زۆر جیاوازترن لەو واقیعەی كە دروست دەبێت و دێتە ئاراوە.
كاركردن لەسەر بابەتە حەرام و نامۆكانی نێو كۆمەڵگای خۆرهەڵاتی یەكێكە لە ماتریالەكانی نووسینی شێرزاد حەسەن ئەو بابەتانیش لە (خەتەنەكردن، كەبتی سێكسی، نایەكسانی رەگەزی، شەرم و ئاستەنگەكانی ئایین) چڕ دەبنەوە كە لەم رۆمانەدا نووسەر بەڕوونی ئیشی لەسەر نایەكسانی ڕەگەزی و كەبتی سێكسی كردووە و خەتەنەكردنی كچانیش وەكو یەكێك لە دیاردە قێزەوون و باوەكان نێو ئەو كۆمەڵگایانە ڕاگوزارانە لە سیاقێكی هونەری پوختدا خراوەتەڕوو، (وەی لەو خوشكانەی من كە شەم لە ناو قەدەوە دوو كەرتی كردبوون، حەیایەكی ئەبەدی تێكی شكاندبوون)، (وەك كارمامزێكی سەرومل شكاو بە دەست باوكمەوە هیلاك و شەمزا بوو.. بردی... بردی تاوەك پاشماوەی تاوانێك لە ژێرزەمینەكەی حەساردا بیشارێتەوە، گوێمان لە زڕەی زنجیر و تەقەی سندم بوو كە لە دەست و پێیەكانی "زیبا"ی توند كرد، بەڵێنی لە هەموومان وەرگرت كە مەمرە و مەژی خۆراكی بۆ فرێدەینە ژێرزەمینەكەوە.......)، (ژنێك سك نەكا وەك درەختی زڕ وایە گەرەكە زوو بیبڕیتەوە)، (دایكە نەدەبوو ئەو كچە ساوایانە خەتەنە بكەی..... ، ڕۆڵە تۆ نە لە شەرع دەزانی نە لە ئیشی ژنان، دوو ڕۆژی دیكە ئاوی دەستی خوشكەكانت حەرام دەبوو...نانی دەستیان.. ئیدی دەحەسێنەوە.. كە باڵقیش بن كەمتر خەون بە حەرامەوە دەبینن) لەم ڕستانەوە ئیشكردنی نووسەر لەسەر بابەتە قێزەون و بێزراوەكانی نێو گۆمەڵگا بەڕوونی دەردەكەوێت. هەروەرها ئەم ئیشكردنە لە چیرۆكی (كەڵەكوڕان و ئاسكەكچان)یشدا ڕوونتر بە دەردەكەوێ و ئەلتەرناتیڤەكانیش دنیابینییەكانی شێرزاد حەسەن دەخەنەڕوو بۆ ئەو چەمكانە.
هەمیشە هەست بە تارمایی ئاین و كارەكتەرەكانی ئاین دەكەین لە ناو رەفتار و گوفتارەكانی باوكەدا بۆ شەرعیەتدان بە جەبەروت و توندوتیژییەكانی خۆی، كاریگەرییەكانی ئایینش بەڕوونی بەسەر حەسارەوە دەبینرێت بۆ نمونە باوكە زیاد لە جارێك نمونەی پیغەمبەران بۆ مناڵەكانی دەهێنێتەوە و دەیەوێت ئەمیش وەك ئەوان بێت (هەر مناڵێك قامچی منی بەرنەكەوتبێ نە قەڵەو دەبێ، نە تەمەنی درێژ دەبێ، خۆ بە خۆڕایی نەبووە "سمایل" گەردنی خۆی خستۆتە بەر كێردی "برایم" پیغەمبەری باوكی...ها...؟) ( بۆ نەیهێنم..؟ عومرە هەمە..هێشتا لەسەر شەنگ و تاقەتی خۆمم..حەسارەكە گەورەیە و سەدی دیكەشم پێبەخێو دەكرێ... نەفامینە دەزانن زوڕیەت نانەوە چەندە خێرە؟ دەزانن سلێمان پێغەمبەر.. ئیبراهیم چەند ژنیان هەبووە..؟) (ڕۆَڵە تۆ نە لە شەرع دەزانی نە لە ئیشی ژنان.. دوو ڕۆژی دیكە ئاوی دەستی خوشكەكانت حەرام دەبوو.....) ( وازم لێبێنن لەسەر شەرعی خوا و پێغەمبەران هەر هەمووتان لە خۆم مارە دەكەم) ( بەندە بۆی نیە لە خودای خۆی بپرسێ بۆچی برسی و تینوی دەكا..؟ بۆ لافاو و گركان و زریان وڕەشەبای بۆ دەنێرێ..؟ بۆ لێرە سەرما و لەوێ گەرمایە..؟ منداڵیش هەروا بۆی نیە فەرمانەكانی باوك بشكێنێ.. كوڕ و كچی من ئەوسا لەبەر دڵ شیرین دەبن كە گوێڕایەڵی فەرمایشتەكانی من بن.. كتێبە پیرۆزەكانیش هەروا دەفەرموون.....) ( كەس بە لەشی پیسەوە نزیكی ئەو حەمامە نەكەوێ، غوسل دەركەن، بابەر غەزەبی ئەو نورە پاكە نەكەون) (خەونم دیوە بە قەد نوح پێغەمبەر دەژیم) لەم نمونانەوە تێدەگەین كە ئایین چ ئامرازێكە بۆ تۆقاندن و تێكشكاندنی خود و باوكەش چۆن توانیویەتی سود لەو ئامرازە وەربگرێ لە پێناو مانەوەی خۆی و درێژەدان بە سەركوتكردنەكانی.
پەیوەندی نێوان ئاژەڵ و مرۆڤ لەم تێكستەدا پەیوەندییەكی ئەبەدی و بەتینە و هیچ كام لەم دووانە بەبێ ئەوی تریان هەڵناكات و تەواو نابێ. پەیوەندییەكە ریشەی كۆنی هەیە و هێندێ جار بەڕادەیەك قووڵ دەبێتەوە دەبێتە پویوەندی نێوان دوو خەڵقەندەی یەك سنف بەوەی كە ئەسپە عارەبییەكەی باوەكە چەندین شەو رۆڵی "پیاو"ی بۆ كچان و دایكانی حەسار بینیوە و وێكڕا لە پرۆسەیەكی سێكسیدا كۆبونەتەوە (ژنینە لۆمەم مەكەن.. واملێهاتووە و بچمە گژ ئەسپەكانی) ئەم پەیوەندییە ویستێكی زایەندی ژنان و دایكانی حەسار لە غیابی پیاوەوە دروستی كردووە. یاخود لە لایەكی ترەوە ژیانكردنی براگەورەی حەسار لەگەڵ سەگەكاندا لە دوای مردنی باوكەوە لە ناو یەك خانۆچكەی بچووكدا ئەو پەیوەندییە دووپات دەكاتەوە (ئاه.. عومرێكە.. عومرێكی ئەبەدی كە جگە لە تروسكایی پرتە پرتكەری مۆمێك هیچی دیكە تارمایی من لە تارمایی سەگە نەگریسەكانی باوكم جوێ ناكاتەوە)، ئەم پەیوەندییەشیان ترس و مەحكوم بوون بە ترس لە ڕابردوو دروستی كردووە و وایكردووە نۆبەری ماڵ بەبێ ویستی خۆی مەحكوم بێت بە ژیانێكی ئەبەدی لەگەڵ سەگە بە وەفاكانی باوكەدا. گەڕانەوە و وابەستەبوونی ئاژەڵ و باڵندەكان بۆ حەسار لە دوای مەرگی باوكەوە سەلمێنەرێكی دیكەی ئەو پەیوەندیەیە لە نێوان ئاژەڵ و مرۆڤەكانی نێو حەسار. هەر لە ئەنجامی ئەو پەیوەندییەوە یەكێك لە خوشكانی حەسار دەبێتە قوربانی و لە دوای چوونە گژ ئەسپە عارەبییەكەی باوكە زیندەبەچاڵ دەكرێ (باوكە "زوهرا"ی دیبوو دەستی لە ملی ئەسپەكە كردبوو، ئەسپی لەعنەتیش لمۆزی لیكنی خستبووە نێو هەردوو مەمكانی، بێئاگا لە باوكم، لە حەسار، لە دونیا، "زوهرا" ختوكەی دەهاتێ و دەخەنیەوە، هەر ئەوشەوە بێدەنگ كوشتی و هەر لە حەوشەی حەسارەكەشدا زیندەبەچاڵی و كرد....) ( ئەوانە كۆمەڵێ سەگ و تانجی و تولە نین... بەڵكو ڕۆحی منن... ڕەنگە ئیوە سپڵەبن... وەلێ سەگەكانم... هەرگیز).
لەم دەقەدا چەمكی حەسار ئاماژەیەكی روون و نزیكە بۆ چەمكی نیشتیمان و حەسارنیشنانیش ئەو هاونیشتیمانییە عاجز و سەركزانەن كە نازانن لە نێوان دووڕیانی هەڵبژاردنی حەسار و مانەوە بە كۆیلایەتی تێیدا یان جێهێشتنی حەسار و بەرگەگرتنی غوربەت و حەسرەتی دووری ئازیزان هەڵبژێرن! دواجار دابەش دەبن بۆ سەر دوو پۆل، كۆمەڵێكیان یاخی دەبن و حەسار بۆ باوكە چۆڵ دەكەن بەبێ ئەوەی هیچ شتێك دەربارەی دوای جێهێشتنی حەسار بزانن و هیچ ئومێدێكیان بە ئاسۆ هەبێ، بەڵام دواتر دوای مردنی باوكە و گەڕانەوەیان دیسان دەكەوینە بەردەم دووڕییانێكی تر كاتێ دەبینن كوڕە ئاوارە و سەرگەردانەكانی حەسار گەڕاونەتەوە و لەمدیو شوراكانەوە هەریەكەو بە زمانێكی جیاواز دەدوێن و شەڕ و هەرایانە ڕوون نیە ئاخۆ لەسەر چی شەڕیانە؟ دیار نیە ئاخۆ بۆچی گەڕاونەتەوە؟ ئایا ئەوە ئینتیمای خۆشەیستنی حەسار و بەڕێوەبردنیەتی لە دوای باوكە وایلێكردوون بگەڕێنەوە؟ یان حەز و خولیای میرات و دەسبەراگرتنی خەزێنە زۆر و زەوەندەكانی باوكە؟! پۆلێكی تریشان ئەو كوڕ و كچ و دایكە سەركزانەن كە لە حەسار و لە ژێر رەحمەتی قامیچی و گۆچانەكەی باوكەدا ماونەتەوە، ئەی ئاخۆ ئەمان بۆ ئەو ژیانە چەرمەسەرییەیان قبوڵ كردووە و لەم حەسارە ئاشوبهێنەرەدا ماونەتەوە؟ ئایا لەپێناو حەساردا خۆیان كردووە بە قوربانی بەوەی كە نەیانویستووە حەسار بە جارێك چۆڵ بكەن و شكۆی حەسار نەشكێنن؟ یاخود نەیانویستووە گۆڕەپانەكە بە تەنها بۆ باوكە بەجێبهێڵن و ئومێدی باشبوونی باوكە یان دورخستنەوەی باوكەیان هەبوو لە دەسەڵات و حەسار بەڕێوەبردن؟ یان بە پێچەوانەی ئەم ئەگەرانەوە ئەسڵەن خودی سەركەشی و موغامر لە ناو ئەم كارەكتەرانەی حەساردا چەپێنراوە و بە هیچ جۆرێك بیریان بۆ جێهێشتنی حەسار نەچووە. یان ئینتیمایەكی توندی دەروێشانە بە حەساری بەستونەتەوە نەیانتوانیوە بەرگەی دووری حەسار بگرن؟! یاخود لە شوێنێكدا نۆبەرەی حەسار بەڕوونی پێماندەڵێ ( منی نۆبەرە نەدەكرا دایكان و برا و خوشكانم لەبەردەستی دڕەندەیەكی وا بەجێبهێڵم) ئەمانە هەمووی پرسیاری جدین و لە (حەسار و سەگەكانی باوكم)دا خراونەتەڕوو، پێمووایە دەقێكی ئاسایی تونای دروست كردنی وەها پرسیارگەلێكی نیە مەگەر شاكار بێت و سنورەكانی لۆكاڵیەتی بڕیبێت و گەیشتبێتە زەوییەكانی سەرمەدی و داهێنان.
من پێمووایە مەزنی (حەسار و سەگەكانی باوكم) لەوەدایە كە پابەند نیە بە یەكەكانی شوێن و كاتەوە ئەمەش وا دەكات كە بەرهەمەكە ببێتە شاكار و ببێتە ئەدەبی هەموو سەردەم و گەلێك، بەو مانایەی كە ئەگەر ئەم رۆمانە وەربگێردرێتە سەر هەر زمانێك و هەر خوێنەرێك بیخوێنێتەوە ئینتیمای بۆ دەكات و لە سوچێكی یەكێك لە ڕووداوەكانیدا خۆی دەبینێتەوە.
* لاپەرە پەرشەكان، چەند ووتار و لێكۆڵینەوەیەكی فكری و ئەدەبی و هونەرییە، ئازاد بەرزنجی وەریگێڕاوە.