پێش هەموو شتێك چیرۆكی (مۆنۆلۆگی) یان تاكدەنگیی شێوازێكی نوێیە لە چیرۆكی كوردیدا، ئەمەش مانای ئەوە نییە كە پێشتر ئەم شێوە چیرۆكە لە بونیادی چیرۆكی كوردیدا نەبووە، هەبووە و نموونەكانی لە چیرۆكەكانی شێرزاد حەسەن و سەڵاح عومەر و عەبدوڵا سەڕاج و كاروان كاكە سوور و چەند چیرۆكنووسێكی تردا ئەزموون كراوە، بەڵام زۆربەی هەوڵەكانی چیرۆكی كوردی لەوێدا بووە كە تاكدەنگی شێوەیەك بێ لە وڕێنەكردن، وڕێنەكردن بە مانای نەبوونی پێوەندییەكی پتەوە لە نێوان جومگەی ڕستەكان و ستراكتیوری ورتە و وتنەكان، كە ئەمەش بۆ خۆی ئاسانكارییەكە پێموایە هەركەسێ بیەوێ دەتوانێ ئەم جۆرە چیرۆكانە بنووسێ، قسەكردن لەگەڵ خۆت و ناخی خۆت و بۆخۆت لەوەدا گرنگی و هێز و تواناكەی دەردەكەوێت كە بتوانێ بونیادێك بۆ وتنەكانی خۆی دابنێت.
پاشان هێزی نووسینی مۆنۆلۆگی بەوە دەناسرێتەوە كە چۆن بتوانێ گوێگر و خوێنەر لە نێو بەسەرهاتەكان دانەبڕێت و بە شێوەیەك بیبەستێتەوە كە ڕامانێك لە ناخیدا دروست بكات، زۆربەی زۆری ئەو كەسانەی توانایان بەسەر ئەم شێوە نووسینانە دەشكێت ئەوانەن كە لە ڕووی دەروونناسی و وتاربێژی و وشەسازیدا دەسەڵاتیان هەیە و هەروەها توانای خەیاڵیان جەم و جۆرە، لە زۆربەی كارە هونەری و ئەدەبییە یەكدەنگییەكانی ئێمە یەك ڕیتمی نییە، پچڕ پچڕی هەیە.
لە زۆربەی كارە یەكدەنگییەكانی ئێمە تێئاخنین و پڕكردنەوە زۆرە، لە پێناوی نووسینی زۆرترین ڕستە و زۆرترین وشە، هونەرەكە دەكەین بە قوربانی وتنی زۆر، كە ئەمەش دیاردەیەكە لە چیرۆك و ڕۆمانی كوردیدا بە زۆری دەبینرێ، لە زۆر لە ڕۆمانە جیهانییەكان بڕی لاپەڕە سەنگی مەحەك نییە، بەڵكو توانای وشە و بونیاد و پێكهاتە هونەرییەكانی ئەو كارە گرنگە.
لەم تێکسته‌ی (توانا ئەمین) دا، هێزێك هەیە وای كردووە خوێنەر بەدووی ڕووداوەكەدا بڕوات، واتە خوێنەر ناتوانێ خۆی لە ژێر ڕكێف و دەسەڵاتی ئەو هێزە بێنێتە دەرێ، كە هێز و دەسەڵاتی منی قسەكەرە، (من) لە تێكستی (Exit)دا كەسێكی نائومێدە، بەڵام ئەو نایەت نائومێدییەكانی بە گریان و وشەی ناڕەزایی و بێ دەسەڵاتی دەرببڕێ، ئەو هاتووە كات و زەمەنی وەك چەقۆیەك بەكارهێناوە بۆ سەربڕینی ئەو هەموو خۆشییەی لە ناخیدایە. دەكرێ دەرچوون ململانێی نێوان كۆمەڵە ڕەهەندێك بێت، كە بریتین لە پۆزەتیڤی ئەو شتانەی كە بە نەگەتیڤ لە ژیانی ئاساییدا دەشكێنەوە، ئەو بێزار نییە لە چاوەڕوانیی كە خوودی چاوەڕوانیی بێزاركەرە، ئەو زەمەنەكانی ناچنە پێشێ بەڵكو زەمەنی ئەو وەستاوە، هەموومان دەبینین مانگ و ڕۆژەكانی تەمەنمان دەڕوات بەڵام مانگ و تەمەنی من گێڕەوە تاكە دەنگێكە وەستاوە و ڕەنگە هەر نەشییەت، ئەو نە هەست بە چوونی تەمەن دەكات نە هەستیش دەكات زەمەن بەردەوامە.
تێكستی (Exit) دەكرێ چەند پێناسەیەكی بۆ بكرێت، ڕەنگە چیرۆكێكی یەكدەنگی بێت، بەڵام یەكڕەهەندی نییە، یان دەكرێ پەخشانێك بێت باس لە خەم و ئازار و خەون و ونبوونەكانی مرۆڤ بكات، دەكرێ بازدانێك بێت بەسەر چیرۆك و پەخشان و بریتی بێت لە خەمێكی شاعیرانە، خەمێكی ئاشقانە یان ئازاری كەسێكی دەستەوپاچە بێت، هەموو ئەمانەش نەبێت، تێكستێكە باس لە بێ مەودایی دەسەڵات و بوون دەكات.
ئەگەر لێرە لەم تێكستە وردبینەوە كۆمەڵێ شتی گرنگ دەبینین، بازنەكان و هێڵەكان تێكەڵ دەبن، بازنەكانی (سەر، زەوی، مانگ، كات) هەموویان پێوەستن لەگەڵ ڕاستەهێڵەكان (ژان، كات، نائومێدی)، سەر و زەوی دوو هاوكێشەن بەردەوام لە ململانێدان لەگەڵ كات و ژانەكانی كەسی گێڕەوە، زەوی گەورە دەبێ و پیردەبێ، سەری ئەمیش گەورە دەبێ، بەڵام پیر نابێت لەبەرئەوەی ڕۆژ و مانگ و ساڵەكانی ئەم ناڕۆن، مانگ و سەری ئەم دوو قورسایی مەزنییان پێوە هەڵواسراوە، مانگ پاوانەیەك بە پێیەوە و سەری ئەمیش دنیایەك قورسایی و ئازار، شەو لای ئەم دەبێتە پارچەیەك قورسایی كە ناتوانێ پەنجەیەكی خۆی هەڵگرێ، زەویش بڕیار دەدات سەرچۆپی ئەو شاییە بگرێت كە پێی دەوترێ مردن.
نووسەر شیوەنێك بۆ خۆی و ئازیزەكانی دەگێڕێ كەس نابینی بەسەر زەوییەوە تەنیا ئەوانەی ڕۆیشتوون، ئەو تەنیا بۆشاییەكە بۆیە تەحەموولی بۆشایی كەس ناكات، (پرۆست) كاتێ ڕستە درێژەكانی خۆی دەنووسی و پابەند نەدەبوو بە خاڵبەندییەكان، لەبەرئەوە بوو تا ئازادی ببەخشێتە زمانی بۆ وتن و قسەكردن، گێڕەوە لە نێوان ژانی خۆی و زەوی و سەری خۆی بەراوردێكی جوان دەكات، زەوی سەری دێشێ بەڵام ئەو پەڕۆیەك بەسەری خۆیەوە دەبەستێ، لەم بەراوردكارییەدا دەنگەكان دەڵێن ئەگەر سەری خۆی بەربدا دنیایەك وشە دەڕژێنە سەر زەوی، دیارە ئەگەر زەویش ئازاد بكرێ لەو پشتوێنە ئازاراوییەی پێوەی بەستراوە هەرچی مردوو هەیە دێنە دەرێ.
ئەمەی دەیبینین هەوڵێكە بۆ كۆكردنەوەی تەنیاییەكان، كاریگەری ڕەشبینی و بوونگەرایی سەرتاپای تێکسته‌كەی داگیركردووە، هەوڵێكە بۆ دووبارە وتنەوەی ئەو سروودانەی كە نووسەر لە ناخی خۆیدا قەتیسی داون، ئەو لە نێوان تەنیایی و كورتی زەمەن و بێ زەمەنی و خۆشەویستی دا دەبێتە ڕوحێكی نەمر، مردن یاخییه لەو و بەلایدا نایەت، تەنیایی یەخەی ئەوی گرتووە، ئەو بە تەنیا خۆی نییە، ڕووبەرێكە لە گەڕان، ئەوێك دەگەڕێ سنوور دەبڕێ، بەڵام لە دواییدا هەمیشە سۆز، خۆشەویستی
دەیگەڕێنێتەوە بۆ خاڵی دەستپێكردن، كە دایكە، لە دایكبوون خاڵی دەستپێكردنی مردنە كە تێكسیتی (Exit) دەیەوێ پێمان بڵێ من لە دایكم بەر بوومەوە تا سنوورەكان بەرەو ئەستەمبوڵ و بولگاریا و هەنگاریا و دواجار بەرەو باشووری ئەفریقیا بچم، بەڵام دواجار دەگەڕێمەوە بۆ لای دایكەكانم، دایكی ماڵ و دایكی ڕۆح و دایكی زەوی.
لێرەوە تێدەگەین كە تێكستی (Exit) بازدانێكە لە نێوان (من) و سنوور، وەك لەسەرەوە ئاماژەم كرد، هەموو ڕووداو و مەنەلۆگ و دایەلۆگەكان دەگەڕێنەوە سەر یەك سەرچاوە كە ئەویش چەقە، سەر دەگەڕێتەوە بۆ لای خۆی و ڕشانەوە؛ هەرچی لەسەر هەیە دەریدێنێ، زەوی بۆ ڕۆحی مردووەكان دەگەڕێتەوە كە لە ناخیدا قەتیس ماون، سنوورەكانیش بۆ ئەو شوێنە دەگەڕێنەوە كە دەستیان پێ كردووە.
دەرچوونیش لەو بازنانە ئامانجی ئەم تێكستەیە هەربۆیە نووسەر دەیەوێ خۆی لە بەندی ئەو بازنانە قورتار بكات، چ سەری بێت، یان ڕۆحی یان جەستەی.
ئەم تێكستە ئەگەر وەك مامەڵە هونەرییەكەی تەماشای بكەین، توانیویەتی سەرچاوەیەك بێت بۆ دەوڵەمەندكردنی تێكستی یەكدەنگی، ئەوە نەبێ كە پێشتریش ئاماژەم بۆ كرد كە دەست پێ دەكەن، كۆتاییان جیاوازە لە دەستپێكردن، كە دێنە ژوورەوە بە ئاسانی ناچنە دەرێ، پاشان ڕستەكان یەك ڕیتمییان پێوە نییە، هەندێ جار نووسەر لە بناغەی بۆچوون و قسەكانی خۆی دەردەچێت و بەرەوە مەودایەكی تر دەڕوات، واتە لەوێدا نامێنێتەوە كە دەستی پێ كردووە، یەك ڕیتمییەكە پچڕ پچڕە. كە ئەمەش زیانێكی بونیادی بەخشیووەتە ئاستی تێكستەكە.