"ئافرەتی عەرەبیی ملكەچی كلتوری خۆراكی عەرەبییە، ئەو كلتورەی كە لەسەر چەوری و زۆرخۆری كەباب وەستاوە"
 

 
مرۆڤی ژاپۆنی خوازیاری سادەییە، بۆیە كاتێك قسە لە سروشت دەكات بەو زمانە نادوێت كە لە ململانێی سروشتەوە هەڵقوڵاوە، بەڵكو بەزمانی هونەرمەندێكی عاشق هەتا مردن دێتە گۆ، بەزمانێك كە بوونی خۆی لە بۆشای هەڵدەگرێتەوە، بەم جۆرە مرۆڤی ژاپۆنی دەست لە زبری و نەرمایی سروشت دەدات، وەك ئەوەی لە پرسەكانی بوونی خۆی ڕابمێنێ، بەم جۆرە چاو لە سروشت دەبڕێ وەك ئەوەی شەیدایی تا ترۆپكی هەست درێژ بكاتەوە، ژاپۆنییەكان سروشت بە پەرستراوی خۆیان دەزانن بۆیە بەرامبەر زەمزەمەی با، جوڵەی قامیشەڵان، تاڤگە زیوینییەكان، نهێنییە سەرسورهێنەرەكانی سەرسام وەستاون، سروشت لای ژاپۆنییەكان تیشكۆی ژیانێكی هەتا هەتاییە.
 
وەك دەردەكەوێ ژاپۆنییەكان لەمەیلی بچوككردنەوەی شتەكاندان دەیانەوێ هەموو شتێ جوان و وردیلە بنەخشێنن، هەموو ئەمانەش لەنیگار و میناتۆر و شیعری ژاپۆنیدا بەجوانی دەردەكەوێ، دەشێ بڵێین لەپشت ئەم جۆرە لە تەماشاكردن ئیشراقی برووسكەئاسا و ئاوازی مەعنەوی وەستاوە. ئەگەر ئیشراقی بروسكەئاسا راستەوخۆ پەیوەندی بەبێزەنییەوە هەبێ ئەوا ئاوازی ماعنەوی پەیوەندی بەهەستی خۆراگری مرۆڤی ژاپۆنییەوە هەیە، یەكەمیان پەیوەندی بەسروشت و كەمئاخاوتنی ژاپۆنییەكان و بێدەنگ بوون و كورتبڕی و كەشی بەتاڵەوە هەیە دووەم بەسادەیی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییە هاوخوێنیەكانەوە هەیە.
 
ئەمە پێشەكییەك بوو نووسەر و وەرگێر و شاعیر "عەبدولموتەلیب عەبدوڵا" بۆ كتێبی كەشتی مەرگی نووسەری ناوداری سوری "محەمەد عوزێمە" نووسیوە. محەمەد عوزێمە ناسراوە بەشارەزابوون لە شیعری ژاپۆنی، ئەم كتێبە كە لە(235) لاپەرە پێك هاتووە و هاوكات لە هەشت چاوپێكەوتن كە شەشیان لەگەڵ شەش شاعیری ژاپۆنی و دووشیان لەگەڵ وەرگێر "محەمەد عوزێمەیە". ناوبراو لە دیمانەیەكیاندا و لە وەڵامی پرسیاری ئاخۆ ئافرەتی سوریی جوانترە یاخود ئافرەتی ژاپۆنی دەڵێت: ئەو پرسیارە زۆر جوانە، سوریی خەسڵەتی تایبەتی خۆی هەیە، هەروەها ژاپۆنیش خەسڵەتی تایبەتی خۆی هەیە، بەشێوەیەكی گشتی ئافرەتی سورتی یان عەرەبیی دەكەوێتە دوتوێی كلتورێك كە سەركوتكردن رابەرایەتی دەكات ئەو كلتورە بە شێوەیەكی دوژمنكارانە یان بەشێوەیەك لە شێوەكان رەنگدانەوەی خۆی بەسەر تاكەكاندا هەیە كاتێك دەبیتە كوڕی كلتورێكی سەركوتكراو ئەوە ئەوكلتورە پەرچەكردارت لا دروست دەكات، بۆیە ئافرەتی عەرەبی لە مامەڵەكردن لەگەڵ ئەوی دیكەدا دوژمنكار دەكەوێتەوە، هەتا لەگەڵ خودی ئەویدیكەی ئافرەتیش، بە بروای من هەمان شت بەسەر پیاوی سوریی و عەرەبییشدا دەسەپێت، بەڵام لای ژاپۆنییەكان نە كلتوری دوژمنكارانە بوونی هەیە نە كلتوری سەركوتكردن، بۆیە تاكی ژاپۆنی پیاو بێت یان ژن، كەمتر دوژمنكارانە دەكەوێتەوە، بە گشتی ڕۆڵی كلتوری خۆرهەڵاتیی بودی و كۆنفۆشی و شنتۆی خۆشی لە نەرمونیانیی وەردەگرن، كە هەندێ جار وەك جۆرێ لە خۆشدووی سەیر دەكەوێتەوە، ڕاستیەكەشی ئەوەیە كە كلتوری بودی كلتوری خۆرهەڵاتی لەسەر جۆرێك لە ناشەرانگێزی و نا بۆ تۆڵەسەندنەوە وەستاوە، لەبەرامبەر ئەوەدا كلتوری ئێمە بانگ بۆ چەمكی تۆڵەسەندنەوە و شەرانگێزی دەكات، لە ڕوی جوانییەوە ئافرەتی عەرەبی ملكەچی كلتوری خۆراكی عەرەبییە، ئەو كلتورەی كە لەسەر چەوری و زۆرخۆری كەباب وەستاوە. هەروەها لە بارەی وەرگێرانی شیعری شاعیرانی عەرەب بۆ زمانی ژاپۆنی دەڵێت: ژاپۆنییەكان ئەوەندەیان وەرگێر هەیە كە بەشیان بكات، زۆرم بۆ زمانی فەرەنسی وەرگێرا بەڵام سەركەوتینیان بەدەست نەهێنا، شیعری ئێمەی عەرەب كاتێك وەردەگێردرێت تەواو دەبێت، بە مانایەكی دیكە شیعری شاعیری عەرەبی لە زمانەكانی دیكەدا هیچ مانایەك ناگەیەنێت، چونكە ئەو بابەتانەی كە بۆ ئەمرۆی شیعری عەرەبی مانایەكی هەیە و ئەوەی لە چارەسەری بابەتدا بەكار دەهێنرێ زمانێكە بە تەواوی تەجاوز كراوە، ئەو بابەتەی كە لە بارەیەوە قسەی لێ دەكەم تەجاوز كراوە و كۆتای پێهاتووە. دەمەوێت نمونەیەكت بدەمێ، وا روویدا كە (نزار قەبانی) وەرگێرمە سەر زمانی فەرەنسی من بوومە تاكە وەرگێری نزار قەبانی بۆ زمانی فەرەنسی بەڵام فەرەنسییەكان پێشوازییان لە دەقی نزار قەبانی نەكرد، نەك لەبەر ئەوەی نزار قەبانی شاعیر نییە، بەڵكو چونكە زمانی فەرەنسی سەد ساڵ دەبێت تەجاوزی ئەو بابەتانەی كردووە كە نزار قەبانی لەبارەیانەوە دەدوێت، كاتێك نزار قەبانی قسە لەبارەی ئافرەت و چاوەكانی و مەمكەكانی دەكات ئەمرۆ ئەو بابەتە بەو شێوەیە لە فەرەنسا ناخرێتە ڕوو، هەتا قسەكردنی "ئاراگۆن" لەبارەی چاوەكانی "ئەلیسا" ش بە نیسبەت فەرەنسیەكان بۆتە رابردوو، مومارەسەكردنی سەركوتكردن لە زمانی عەرەبی وا دەكات نزار قەبانی بۆ حاڵەت بگۆرێ هەروەها ئەو سەركوتكردنە سیاسیەی كە زمانی عەرەبی بەدەسییەوە دەناڵێنێت ئەوەش وا دەكات مەحمود دەروێش وەربگێردرێت نەك ماناكەی لە زمانی دووەمدا، چونكە ئەو بزووتنەوە رزگاریخوازەی كە فەلەستینییەكان مومارەسەی دەكەن لە فەرەنسا تەجاوز كراوە، لە فەرەنسا هیچ زەوییەكی داگیركراو نییە كە رزگار بكرێت، بۆیە وەرگێرانی سەركەوتن بەدەستنایەنێت، چونكە شاعیرێك پشت بەریتم ببەستێت مەحاڵە وەربگێردرێت، بۆیە زمانی دەروێش و قەبانی لە وەرگێراندا وەك زمانی چەرخی هەژدەی فەرەنسا دێتە بەرچاو، هەروەها ئەگەر بڵین گەورەترین شاعیر "موتەنەبی"ە لەبەر ئەوەی لە دەرەوەی زمانی خۆی هیچ خزمەتێكی پێشكەش نەكردووە ئەوە لەو قسەیەدا جۆرێك لە زیادەرۆی هەیە بەڵاَم زۆر لە ڕاستیش دوور نییە، لەبەرامبەر ئەوانەشدا وەرگێرانی "ئەدۆنیس" سەركەوتنی بەدەست هێناوە چونكە شیعیری ئەو تەنها لەسەر ریتم نەوەستاوە بەڵكو فكریشی پێیە، بۆیە كاتێك شیعری ئەو وەردەگێرین وەك ئەوە وایە كە بە فەرەنسی نووسرابێت.
 
دواتریش لەهەمبەر شیعری ژاپۆنی و لەدیمانیەكدا شاعیری ژاپۆنی "تانیكاوە_شونتارۆ" كاتێك كە قسە دەكات هەست دەكەی شتێك لە ڕووخساری هەڵدەقوڵێت، بەشێوەیەكی رەمەكی دەدوێ، وەك ئەوەی بیر لە قسەكانی نەكاتەوە، لاوان خۆشیان دەوێت و بە مامۆستا بانگی دەكەن، هەڵبەت مامۆستای شیعر، بایەخ بە شیعری شەعبی ژاپۆنی كۆن دەدات، زۆر گرنگی بەشاعیرانی ئافرەتی گەنج دەدات چونكە پێی وایە ئافرەتی ژاپۆنی لە پیاو ڕوونتر و كورتتر و چڕتر خۆیان دەنوێنن، "تانیكاوە_شونتارۆ" پربەرهەمە بەڵام رەخنەگران زێتر قەسە لە هەردوو كاری شیعری سۆنیتا و كۆمەڵێ وانە لەبارەی كۆكاكۆلاوە دەكەن، ئەو یەكێكە لە شاعیرە بەناوبانگەكانی شیعری هاوچەرخی ژاپۆن.
ناوبراو لە دیمانەیەكدا و لە وەڵامی پرسیاری ئاخۆ شیعر پێویستی بە وروژادن هەیە، یان پێویستی بە شڵەژان هەیە، تانیكاوە دەڵێت: نووسینی شیعری پێویستی بە شڵەژان هەیە، بەڵام شڵەژان بە نیسبەت من لە پرسیاركردنی بەردەوام هەڵدەقوڵێ پرسیار كردن لە بارەی خودی خۆم، لە بارەی قەسیدەكانی پێشووم، كاتێك بەشێوەیەكی گشتی دەمەوێ لەناخی خۆم بێمە دەرەوە ئەو كاتەی كە ئاگاییم بە شێوەیەك داپۆشراوە كە تەعبیركردن تێیدا قورس دەكەوێتەوە، ئەو كاتە من هەست بە شڵەژانی حەقیقی دەكەم، بۆ نموونە بەر لە سێ یان چوار ساڵ قەسیدەیەكم بۆ منداڵان بەناو نیشانی "عری" نووسی نیازم ئەو منداڵە نەبوو كە لە بەرامبەرم یاری دەكرد، بەڵكو هەوڵم دابوو تەعبیر لەو منداڵە زیندانیكراوەكەی ناوەوەی خۆم بكەم كاتێ من لەرێگەی زمانەوە هەوڵی دەرهێنانی ئەو منداڵەم دەدا شڵەژانێكی توندم لا دروست بوو چونكە هەر راڤەكردن و لێكدانەوە بەس نییە، هەر دەبایە هەموو چینەكانی مانا ئامادە بكەم كەواتە یەكەم جار شڵەژان لەناوەدایە. ئەڵبەتە ژاپۆن لە كێشە خاڵی نییە، سەرەرای ئەوەی من بە باشترین وڵاتی جیهانی دادەنێم بەڵام لێرەدا كێشەی پیسبوونی ژینگە و سرووشت لەئارادایە، ئابوری ژاپۆن كەس نازانێ گەشەكردنەكەی كەی دەوەستێ، پێم وایە ئەو كێشانە بێئاگا و بەئاگاوە پاڵەپەستۆی خۆی لەسەر من دروست كردووە، بەڵام من لە ناوەی خۆم كێشەم هەیە، كێشەی خودی خۆم بەسەرمدا زاڵە تارادەیەك كە ناتوانم لەگەڵ دەرەوە لێكیان جیا بكەمەوە .