"دەنووسم بەڵام بۆ ئەوە نا خوێنەر لە خۆم رازی بكەم، بەڵكو بۆ ئەوەی پاداشتی جوانی و خەیاڵ بدەمەوە".
عەبدوڵموتەڵیب عەبدوڵڵا
لەبەر چریكەی جەنگی بێدەنگی كۆترەكان
خۆمان رووت رووت دەكەینەوە
رووت رووت و قووت
حەقیقەت بە رووتیەوە جوانە
(ئێمە لە زەمەنێكدا دەژین كە بە مانا "پرۆست"ییەكەی ون بووە. ئێمە لە چاوەڕوانی زەمەنێكداین كە بە مانا "بیكت"یەكەی قابیلی چاوەڕوانی نییە) هەڵبەتە بەشێكی بەرفرەوان لە هێزی ئەو دوو رستەیە، دەشێ لەوێوە لە خەیاڵ و شیعرەوە نزیك بێتەوە، كە دەكەوێتە دەرەوەی عەقڵ و واقیعی باو، دەكەوێتە بێدەنگی و بۆشاییەوە، بێگومان لەو دیوو عەقڵ و واقیع، گوتارێك بۆ حەقیقەت بوونی نییە، جگە لە زمانی خەیاڵ و زمانی جوانی نەبێت، لە هەر كوێ، ئەو دیوو واقیع ئامادە بێت، خەیاڵیش ئامادەیە، لە هەر كوێ بێدەنگی و بۆشایی ئامادە بێت شیعر و جوانی ئامادەیە. كەواتە ئەگەر خەیاڵ لە واقیع جیاواز بێت و شیعریش لە رێگای ئەو جیاوازییەوە، لە رێگای بێدەنگی و بۆشاییەوە پەیوەندی بە خەیاڵەوە بكات، ئەوە دەتوانین بڵێین هەرچەندە ماوەی نێوان نوسەری ئەدەبی و خەیاڵ كەمتر بێتەوە، ئەوەندە رووبەری ئیبداع بەرفرەوانتر دەبێت. وەك دیارە ئەو هەڵگرتنەوەیە راستەوخۆ لە دەستەواژە بەناوبانگەكەی (نیفەری)یەوە وەرگیراوە كە دەڵێت: تا مەودای رووانین بەرفرەوانتر بێت، رووبەری گوزارشتكردن بەرتەسك دەبێتەوە.
كۆمەڵە شیعری (سێبەری خۆتم لێ حەرام مەكە)ی (حەمە عەباس) كە لە (63) ناونیشانی شیعری پێكهاتووە، لە رووی دەلالەتەوە تەعبیر لە هەست و سۆزی خودێكی یاخی دەكات، بەڵام یاخی بوونێك كە زێتر خۆی لە (ئاشكراكردنی) شتە ماددی و مەعنەوییەكاندا دەبینێتەوە، نەك لە (بەرجەستەكردنی) دەنگە دەنگێك، كە هەمیشە لە ماناكانەوە خۆی (دەنوێنێ) دەكات و دەسەڵاتی خۆی لە مانا زاڵەكانەوە دەنوێنێ! یاخی بوونێك، كە لە رێگای نوسینەوەی سێبەری بێدەنگی خۆی هەڵدەگرێتەوە، نەك لە رێگای ئەو دەسەڵات و فەزا داخراوەی كە ماددیەتی دەنگە دەنگ بۆخۆی دەیسازێنێت! راستە گەلێكجار سێبەر و بێدەنگی، سێبەر و خەیاڵ دەبێتە كۆیلەی دەنگ، بەڵام نوسینەوەی سێبەر و بێدەنگییەكیش هەیە، كە رووخسارە مەزنەكەی خۆی لە نێرگزییەتە كراوەكەیدا هەڵدەگرێتەوە، ئەو سێبەر و بێدەنگییە، ئەو خەیاڵە ئەگەرچی لە بەرامبەر دەنگ و ماددیەتی دەنگ، كە دیار و كەشفكراوە، پێویستی بە كەشفكردن هەیە، بەڵام هەمیشە لە ناوەوە و لە خوێندنەوەی داهێنەرانەدا دەبێتە شوێنی وڕووژان.. دەمەوێت بڵێم (حەمە عەباس) هەمیشە هەوڵدەدات لە رێگای نوسینەوەی سێبەر و بێدەنگی، لە رێگای سێبەر و خەیاڵ، پارێزگاری لە خودی خۆی بكات! بەڵام رەنگە پرسیاری سەرەكی خوێنەر راستەوخۆ بكەوێتە نێوان شیعرییەت و ئاگاییەوە، یان بە مانایەكی دیكە ئەوە بێت: ئایا لە (نوسینەوەی سێبەر و بێدەنگی/ سێبەر و خەیاڵ) خود هەمیشە ئامادەیە/ گوتن هەمیشە رووداوە؟!
بە بڕوای من ئەگەر (خودی ئامادە) لە نوسینەوەی سێبەر و بێدەنگیدا توانای بەرهەمهێنانی ئاگایی هەبێ، ئەوە، ئەو ئاگاییە لە ساتەوەختی خوێندنەوەدا بە نێوماندا درێژ دەبێتەوە و خۆی زیاد لە روویەك (دەروونی، سیاسی، كۆمەڵایەتی، تیۆلۆژی...هتد) دەنەخشێنێت. بەڵام ئەگەر (خودی ئامادە)، وزەی بەرهەمهێنانی شیعرییەتی لەخۆدا هەڵگرتبێ، ئەوە وەك جۆرێك لە خۆ رووتكردنەوە بەرجەستە دەبێت، شیعریش ناكەوێتە دەرەوەی خۆ رووتكردنەوەوە. كەواتە نوسینەوەی سێبەر و بێدەنگی هەمیشە لە دوتوێی خۆیدا نێودژییەكی داپۆشراوی هەڵگرتووە.. بۆیە وەك رووداو، هەمیشە كراوە و ئەكتیفە و نكۆڵی لە هەمووان دەكات، بەڵام وەك ئاگایی دەشێ نكۆڵی لێكراو بێت! بەو مانایەش نوسینەوەی سێبەر و خەیاڵ نكۆڵیكردنە لەو دەم قەڵەباڵغییەی كە لە تۆتۆلۆژیی دەنگەوە سەرچاوەی گرتووە، هەر لەوێشەوە تۆتۆلۆژیای دەسەڵاتی ماددیانەی دەنگ پێمانبڵێت:- ئەوەی كە دەگوترێت، گرنگ نییە، ئەوەی كە دەشێ بگوترێت و (دەسەڵات) بە هەموو ماناكانییەوە سانسۆری دەكات، ئەو، گرنگە! هەر لەوێشەوە هیراركییەتی سێبەر و بێدەنگی، هیراركییەتی سێبەر و خەیاڵ، دەسەڵاتی رەهای دەنگ و دەنگدانەوە دەبڕێت و جیاوازییەكانی خۆی وەك (رووداو) دادەمەزرێنێت.
بەڵام شیعر هەر تەنها نوسینەوەی رووداو و بەرجەستەكردنی ئاگایی نییە، بەڵكو جگە لەوەش گفتوگۆی مرۆڤە لەگەڵ مرۆڤ و دنیا و سەردەمەكەی خۆی، دانوستاندنی شاعیر لەگەڵ بێهودەیی.. من لە خوێندنەوەی ئەو كۆمەڵە شیعرەدا هەوڵدەدەم هێلێك بە ژێر (دانوستانی شاعیر و بێهودەیی)دا بهێنم، چونكە بە بڕوای من ئەوەی لە كۆی ئەو كۆمەڵە شیعرەدا دەبینرێت، زێتر دانوستاندنی شاعیر و بێهودەییە، ئەو دانوستاندنەش لە كۆمەڵە شیعری (سێبەری خۆتم لێ حەرام مەكە) لە دوو تەوەرەدا خۆی دەبینێتەوە، یان بە مانایەكی دیكە دەشێ بڵێین ئەو كۆمەڵە شیعرە لەسەر دوو بنەما وەستاوە: یەكەمیان، لە كۆی ئەو شیعرانەدا دەبینرێت، كە تێیدا شێوازی گوتن كاڵ دەكەوێتەوە و یەكیەتی بابەت وڕوژێنەر خۆی دەنوێنێ، ئەوانەش زۆربەی شیعرەكانی كۆمەڵەی یەكەم لە شیعری یەكەم ل3 هەتا شیعری كۆتایی ل167 دەگرێتەوە، جگە لە چەند قەسیدەیەكی جیاواز نەبێ لەوانیش: پەراوێزەكانی شەڕ، رەنگی ئێوارە، سێو، هەڵەبجە، ئێرە باشترین جێگایە بۆ چاوەڕوانی... بەڵام لە تەوەرەی دووەمیاندا، دەبینین شێواز تووندە و زۆرترین پانتاییش بە یەكیەتی بابەت دراوە! ئەو قسەیەمان كۆی ئەو شیعرانە دەگرێتەوە (زمان، ئاسمان، مرۆڤ، گۆرانیەكیش بۆ مردن) كە لە ل169 دەست پێدەكات، تا شیعری مۆری و مەرجان ل 194 درێژ دەبێتەوە.
بەڵام ئەگەر لە زۆربەی زۆری كۆمەڵە شیعری (سێبەری خۆتم لێ حەرام مەكە) كاڵی شێواز و یەكیەتی بابەتی وڕوژاو خوێنەر بخاتە سەر جۆرێك لە ئاراستەكردن و تێڕامان، ئەوە لە (زمان، ئاسمان، مرۆڤ، گۆرانیەكیش بۆ مردن) تووندی شێواز و بەرفرەوانی بابەت، خوێنەر دووچاری نائارامی و پووچی دەكات، لە یەكەمدا چەمكی یاخی بوون خۆی لە رووبەڕووبوونەوە و نكۆڵیكردندا هەڵدەگرێتەوە، بەڵام لە دووەمیاندا شاعیر رایدەگەیەنێت ئیتر ئەوە دنیایە، نائومێدی كردووە.. بە مانایەكی دیكە ئەگەر لە كۆی شیعرەكانی (سێبەری خۆتم لێ حەرام مەكە)دا خوێنەر بكەوێتە دووتوێی هەست و سۆز و یادەوەری، ئەوە لە بەشی (زمان، ئاسمان، مرۆڤ، گۆرانیەكیش بۆ مردن) دەكەوینە دنیای مرۆڤە بێ یادەوەرییەكان؟!
مرۆڤ هەندێجار جوانە
وەك رووبار و
پەڕەسێلكە و
بەهەشت
هەندێجاریش.. نا
من هەمیشە لە كەمیندام
من راوچیم
من..!
بە كورتی (حەمە عەباس)ی شاعیر بەبێ هیچ چوارچێوەیەك ئەزموونی تاكەكەسی خۆی دەنووسێتەوە و هەنگاو بەرەو بیرۆكەكانی دەنێت و لە ژێر سێبەری وشەكان و لە نێو خەیاڵدا دەیەوێ پشوو بدات و دنیای خەون و یادەوەرییەكانی بە ئەویدیكەی خوێنەر رابگەیەنێت.