دەق: چۆمان هەردى
خوێندنه‌وه‌ی عه‌بدولموته‌لیب عه‌بدوڵڵا

"ئاشنا بوون"

لە رووناکى چراکەدا
سێبەرەکانى شێوەى ئەو
چ نوورێکیان لێدەبارێت

دنیا چییە!
جگە لە ئاشنابوونى دوو بێگانە و
بێگانەبوونى دوو ئاشنا!!

ئەى بێگانە!
سێبەرەکانى سەر شێوەت،
وشەکانت، جگەرەکەت
ئاشناییان لێدەتکێ.

ئەى ئاشنا
نامۆبوونمان لە یەکتریى،
بێگانەبوونى ئەبەدى،
هەر زۆر زۆر زوو دەستپێدەکا.

دنیا چییە
جگە لە مەیلى پەیبردن
بە خەمەکانى
پشت زەردەخەنەى بێگانەیەک؟

دنیا چییە
جگە لە نەهاتنەدى
یان بە سەقەتى هاتنەدى
خەونەکانم؟.

 
 
"بەشى یەکەم"
"ئاشنابوون" ناونیشانى قەسیدەیەکى "چۆمان هەردى" شاعیرەو لە شەش کۆپلە پێکهاتووە، ئەگەرچى شاعیر نەهاتووە بە نیشانەیەک، یان ژمارە دانان کۆپلەکان جیا بکاتەوە، بەڵام خوێنەر بە ئاشکرا کۆپلەبوونى قەسیدەکە دەبینێ و زۆر جاریش هەست دەکات کە کۆپلەیەک ئەودیکە تەواو دەکات، یان گرژى و تووندى کۆپلەیەک دەبێتە شوێنى خاوبوونەوەى کۆپلەیەکى دیکە، هەروەها خوێنەر لە ناوەوەى خۆى هەستدەکات هێلێکى نادیار هەیەو کۆپلەکان بە یەکەوە دەلکێنێت، دەشێ ئەو هێلە نادیارە بۆ خوێنەرى کوردى پەیوەندى بە نۆڕمى کۆمەڵایەتییەوە هەبێت. سەرەڕاى ئەوەى کە بەشێوەیەکى دیار بە دەستەواژەى "دنیا چییە" تەواوى قەسیدەکە بە یەکەوە دەبەستێتەوە.
بە یەکگەیشتن و پچڕانى ئەو هێلە دیار و نادیارەش لاى خوێنەر بە جۆرێک لە جۆرەکان خۆى بە نۆڕمى کۆمەڵایەتى و سایکۆلۆژییەتى شاعیرەوە بەند دەکات، بەڵام ئەگەر دەستەواژەى "دنیا چییە" وەک هێلێکى دیار، سەرسوڕمان و پرسیارکردن لەخۆ بگرێت و شیعرییەتیش لەو رێگەیەوە هەڵگرینەوە، ئەوە هێلە نادیارەکە لەگەڵ لێدانى کۆتایى قەسیدەکە نادیارى خۆى لە دەست دەدات، لە دەستدانى نادیارى ئەو هێلەش دەرئەنجامێکەو لەوێوە خوێنەر بونیادى شاراوەى گێڕانەوەئامێزى قەسیدەکەى بۆ ئاشکرا دەبێت، یان بە مانایەکى دیکە هاوگونجانى دوو رووداوى جیاواز لە گوتارى "هاتنەدى" و "بە سەقەتى هاتنەدى" کپ دەکات، قەسیدەکەش بەشێک لە شیعرییەتى خۆى بە هۆى لێدانى کۆتاییەوە لە دەستت دەدات.
لەو خوێندنەوەیەدا هەوڵدەدەم لەسەر ئەو بنەڕەتە "بونیادى شاراوە" لەسەر ئاستى سایکۆلۆژى و "بونیادى دیار" لەسەر ئاستى شیعرییەت راڤە بکەمەوە، لەوێشەوە سادەیى گوتن بەو مانایەى کە "چیگوتن" رابەرایەتى دەکات و "جوانگوتن" بەو مانایەى کە "دابەزینى ستوونى" ماناکانى دادەڕێژێتەوە دەخەینە نێوان دوو کەوانەوەو بە سروشتى شاعیر و ژیارەوە پەیوەستى دەکەین.
واتە دەمەوێـت بڵێم "ئاشنابوون" دەیەوێت دووبارە بە شێوەیەکى دیکەى جیاواز ژیان لەڕێگەى خەیاڵى گێڕانەوەدا فۆرمەلە بکاتەوە، ئەو فۆرمەلەکردنەش بۆ منى خوێنەرى کوردى دەکەوێتە نێوان "بێگانە" سێنتەر و "ئاشنا" پەراوێز، نێوان دوو کەلەپوورى جیاواز و دوو دنیابینى جیاواز و دوو نۆرمى جیاوازەوە.
واتە ئەگەر سادەیى گوتن لەو قەسیدەیەدا بۆ سادەیى مرۆڤى کوردى و کەلەپوورى کوردى بگەڕێتەوە، ئەوە جوانگوتن تەعبیر لە بەرزبینى شیعریانەى شتەکان دەکات. ئاستى بینینیش لەو قەسیدەیەدا پەیوەندى بە ئاستى ئاگایى و رۆشنبیریى و دنیاى ئەمڕۆوە هەیە، ئەو دنیایەى کە لە مادەى زبر و قوڕسەوە بۆ شەفاف و نەرم، لە تاکرەهەندییەوە بۆ فرە رەهەندییەوە رێنماییمان دەکات، ئەو دنیایەى کە لە واقیع ناچێت و واقیعیشە، ئەو دنیایەى کە لە گۆڕینى بەرهەمە میکانیکیەکانەوە بۆ ئەلکترۆنى و لە بەرێوەبردنى شتەکانەوە بۆ بەرێوەبردنى زانیارییەکان خۆى دەبینێتەوە.
بێگومان دەشێ پرۆسەى نووسینى شیعر تەعبیر لە جۆرێک ناهاوسەنگى، یان لە پشت پرۆسەى نووسینى شیعرەوە جۆرێک لە ناهاوسەنگى شاعیر بەدى بکرێت، ناهاوسەنگى نێوان ململانێکانى ژیان و خەیاڵى گێڕانەوە، یان قەوارەى ئەو وەهم و گومان و پرسیارو حەساسییەتە زیاد لە پێویستییانە بێت کە بەرەو جۆرێک لە سایکۆلۆژیاى کەسێتیمان دەبات، بەو مانایەش شاعیر لە گێڕانەوەدا خەیاڵى زیاد لە پێویست و وەهمى زیاد لە پێویست لەگەڵ خۆى دەباتەوە نێو فەزاکانى نووسین، بەڵام دەشێ هەستکردنى خوێنەر بەو ناهاوسەنگییە پەیوەندى بە کەسێتى شاعیرو واقیعەوە نەبێت، بەڵکو راستەوخۆ پەیوەندى بە ساتەوەختى خوێندنەوەو خودى خوێنەرەوە هەبێت. رەنگدانەوەى دنیابینى خوێنەر بێت لە دەقى خوێنراوەدا.
"1"
ئەگەرچى بەشێک لە سادەیى گوتن لاى (چۆمان هەردى) لە زمانى واقیعییانەى قەسیدەکەوە خۆى هەڵدەگرێتەوە، بەڵام لە پشت ئەو زمانەوە هەستێکى بەرز بەرەو واقیعێکى دیکەمان دەکاتەوە، بەرەو دنیایەکى دیکە، ئەو هەستە بە گشتى دەکەوێتە سەرووى هەستى مرۆڤى ئاساییەوە ئەوەش لە لایەک بە جوانگوتنەوە بەندە، لە لایەکى دیکە هوشیارى شاعیرو دنیابینى رۆڵى تێدا دەبینێت.
کەواتە ئەو هەستە ناسکەى شاعیر حاڵەتێکى نائاسایى دەکێشێت، ئەو حاڵەتە نائاساییەش بە دیوەکەى دیکە دەقێکى بەرهەمهێنراوى لەخۆدا هەڵگرتووە، بەو مانایەش چەمکى سەرکەوتن و سەرنەکەوتن لەو حاڵەتە نائاساییەدا (یان لە دەقى ئاشنابوون دا) جارێک دەردەکەوێت و جارێک بندەکەوێت!!
وەک دیارە حاڵەتى نووسینى شیعر نائاساییە، بەڵام دەبێت بزانین ئەو نائاسایى بوونە لە قەسیدەى "ئاشنابوون"دا لە لایەک بە وزە چەپێنراوەکانى زمانەوە دەلکێت، واتە بەو هێز و غەریزە کەبتکراوەى زمانەوە دەلکێت کە بەردەوام داب و نەریت و یاسا و رێساکانى زمان و کۆمەڵگە "وسبەى" لێدەکات، لە لایەکى دیکە بە هەستە چەپێنراوەکانى خودى شاعیرەوە بەند دەبێت:

دنیا چییە
جگە لە مەیلى پەیبردن
بە خەمەکانى
پشت زەردەخەنەى بێگانەیەک؟

لە نووسینى دەقى ئیبداعیدا وزە چەپێنراوەکانى زمان ئەو حاڵەتە عەفەوییە یان ئەو ئازادییە رەنگ دەکات کە دەقى تێدا لە مانایەکەوە بەرەو زۆرترین مانا و لە بیرکردنەوەیەکەوە بەرەو زۆرترین بیرکردنەوەو لە رەهەندێکەوە بەرەو زۆرترین رەهەند دەجوڵێنێت، بەو مانایەش فەزاى ئازاد لە دەقى ئیبداعیدا تەعبیر لە خۆنمایشکردنى وزە چەپێنراوەکانى خودو زمان و فرە خوێندنەوە دەکات. بەڵام هەستە چەپێنراوەکانى نووسەر بەردەوام لەڕێگەى رایەلێکەوە خۆى لە واقیع نزیک دەکاتەوە، یان بە جۆرێک لە جۆرەکان وەک حاڵەتێکى نێرگزى خۆى دەنوێنێت.
ئەگەر سادەیى گوتنى زمانى قەسیدەى "ئاشنابوون" و سەرنەکەوتنى بە هەستە چەپێنراوەکانى شاعیرەوە پەیوەست بکەین و لەوێشەوە وەک جۆرێک لە گەڕانەوە بۆ کەلەپوور و سروشتى مرۆڤى کوردى تەماشاى بکەین، ئەوە سەرکەوتنى قەسیدەکە خۆى لەو نائاسایى بوونەدا دەدۆزێتەوە کە لەڕێگەى چەپێنراوەکانى زمان ماناو دەلالەتى جیاواز و ناکۆک بە کەلەپوورو نۆڕمى کوردى دەبەخشێت!
 بە مانایەکى دیکە ئەگەر لە لاى منى خوێنەرى کوردى سەکەوتنى شاعیر پەیوەندى بە ئاشنابوون و ناسینى بێگانەوە هەبێت، ناسینى بێگانەش لە کەلەپوورى کوردیدا ئەو وزە کەبتکراوە و بێبایەخە بێت کە بەردەوام وسبەى لێدەکرێت، یان بە گومانەوە سەیر دەکرێت، ئەوە سەرنەکەوتنى بە بێگانەبوونى دوو ئاشناوە بەندە، بێگانە بوونى دوو ئاشنا لە باشترین حاڵەتدا "بێ وەفایى" دەنوێنێت، یان تەعبیر لە بێ وەفایى دەکات، بێ وەفایى نەک هەر بۆ کەسى بەرانبەر "ئاشنا" بەڵًکو بۆ بێ وەفایى بەرانبەر بە زمان و داب و نەریت، بێ وەفایى بەرانبەر خاک و نیشتیمان و کۆمەڵ، بەرانبەر هەستى نەتەوایەتى و کۆمەڵبوون.......بەو مانایە شاعیر وەک دیار، وەک واقیع دەیەوێت لە پێَناو ناسینى "بێَگانە" لە پێناو ناسینى "ژیارى ئەویدیکە" نامۆبوونى خۆى بەرانبەر سروشتى راوەستاوى مرۆڤى کوردى رابگەیەنێت. بەڵام کۆپلەى کۆتایى بەیانکردنى کۆتایى، جۆرێک لە ناکۆکى لێدەکەوێتەوە، لێدانى کۆتایى بەرەو جۆرێک لە گەڕِانەوەمان دەبات، بەرەو راگەیاندنى شکستمان دەکاتەوە، شکستێک کە بەردەوام ناخى مرۆڤى وەستاو، مرۆڤى خۆرهەڵاتى پێوەى دەتلێتەوە، هەروەک چۆن بەکار هێنانى دەستەواژەى "دنیا چییە" و سێ جار دووبارەکردنەوەى وەک چۆن جۆرێکە لە سوێند خواردن و  ئەو گەڕِانەوەیە تۆختر دەکاتەوە...بەمجۆرە شاعیر بە ئاشکراکردنى هێلە نادیارەکەى شیعر لە دوا کۆپلە و ئەو سوێند خواردنە نۆڕمئامێزە، دووبارە بە شێوەیەک لە شێوەکان بۆ واقیعى کوردى دەگەڕِێتەوە، لە شیعرییەتەوە بەرەو گێڕانەوەى حیکایەتێکمان دەکاتەوە.
"2"
ئەوەى هەتا ئێستا قسەمان لێکردبێت ئەوەیە کە چەپێنراوەکانى زمان و چەپێنراوەکانى شاعیرمان لە دوو ئاستى جیاواز و ناکۆکدا هەڵدا، پاشان چەپێنراوەکانى زمانمان بە عەفەوییەت و چەپێنراوەکانى شاعیرمان بە نیازو نەخشەوە پەیوەست کرد، هەروەها حاڵەتى یەکەممان وەک نکۆڵیکردنى ترادیسیۆنى کۆمەڵایەتى بە ئازادییەوە لکاند و حاڵەتى دووەممان وەک گێڕانەوەى حیکایەتێک بە رایەلێََک بە واقیعەوە بەستەوە.
لێرەدا لە بیرمان نەچێت لە پاڵ مەدلولى سەرکەوتن و سەرنەکەوتن بە شێوەیەکى ناراستەوخۆ لە لایەک قسەمان لە مەدلولى رۆشنبیریى کرد، لەلایەکى دیکە پەردەمان لەسەر ئەو بەها و نۆڕمانە هەڵدایەوە کە کەلەپوورێکى دیاریکراو رابەرایەتیان دەکات. بەڵام پرسیارى ئەو خوێندنەوەیە هەر تەنها خۆى لەو چوارچێوەیەدا قەتیس ناکات، واتە قسە هەر تەنهات لە هاوجووتبوونى دەق و واقیع، دەق و حەقیقەت نییە، بەڵکو قسە لە سیستمى زمانەوانى و شیعرییەت خۆى درێَژ دەکاتەوە، بۆیە دووبارە جەخت لە لێدانى کۆتایى دەکەینەوە و دەڵێین ئەگەر لێدانى کۆتایى وەک بونیادى گێڕانەوە جەخت کردن بێت لە کردنەوەى "گرێچن"ى دەق، ئەوە وەک مەدلولى زمانەوانى جۆرێک لە بێهوودەیى لەخۆدا هەڵگرتووە، بەشێک لەو بێهوودەییەش لە پرسیارى "دنیا چییە"دا خۆى دەبینێتەوە، دەمەوێت بڵێم دەشێ ئەو پرسیارکردن و بێهوودەییە لە گومانێکەوە سەر هەڵبدات کە لە بەرانبەر "گەڕانەوە بۆ ترادیسیۆنى کۆمەڵایەتى" درێژکردنەوەى خەیاڵى گێڕانەوەو لەوێشەوە شیعرییەتى پێیە.
وەک دەزانین دەق "دەقى ئیبداعى" سەرەتا لە وشە درووست دەبێت، نەک فیکر، هەروەک ئاستى دیارى ئەدەبیش خۆى لە پەیوەندى بە دانەرى دەقەوە هەڵناگرێتەوە، بەڵکو لە پەیوەندى دەق و خوێنەرەوە هەڵدەقوڵێت، مەبەستم ئەوە نییە کە لە پشت وشەوە، یان لە پشت دانەرەوە بیابانێک لە فیکر و بۆچوون و دنیابینى بسەپێنم، بەڵًکو مەبەستمە بڵێم کە پرۆسەى نووسینى شیعر حاڵەتێکى لەپڕو دەگمەن و نائاساییە، نائاسایى بەو مانایەى کە نەخشە بۆکێشراو نییە، نائاسایى بەو مانایەى کە فیکرێکى داڕێژراو نانووسێتەوە، بەڵکو دەق خۆى خۆى لە حاڵەتە دەگمەنەکاندا دەنووسێتەوە، وەک چۆن خوێنەریش لە ناوکۆییەکى بەرتەسکى دانەردا ژیان قەتیس ناکات، بەڵکو فەزایەکى ئازادو بەرفرەوانى مەعریفەى لەپێشە، فەزایەک کە ئاستى خوێندنەوە وەک ئاستى ئیبداع دەبینێت.
"3"
گوتمان ئاستى دەلالى لە قەسیدەى "ئاشنابوون"دا خۆى لە ململانێى ژیارو سروشتى مرۆڤى وەستاودا دەنوێنێ، وەک چۆن ئاستى سایکۆلۆژى خۆى لە بەرهەمهێنانى چەپێنراوو نادیارى دەلالیدا دەدۆزێتەوە، هەروەها گوتمان نادیارى دەلالیش لەسەر ئاستى نۆڕم و یاسا خۆى لە "بێگانە" وەک کەلەپوور و "بێگانە" وەک سێنتەردا دەبینێتەوەو لەوێشەوە "ئاشنابوونى دوو بێگانە" دەلالەت لە تەجاوزکردنى بەها گوتراوەکان دەکات و هەوڵێکە بەرەو جیاوازى:

دنیا چییە! 
جگە لە ئاشنابوونى دوو بێگانە و
بێگانەبوونى دوو ئاشنا!!

کەواتە لەو قەسیدەیەدا ئەوەى "منى شاعیر" بە "منى شیعر" دەبەستێتەوە، خەیاڵى گێڕانەوەو دابەزینى ستوونیەیە، کە لە "ئاشنابوونى بێگانە و بێگانەبوونى ئاشنا" هەڵدەقوڵێت، بەو مانایەش ئەگەر بشێ ئەو تەعبیرە راست بکەوێتەوە ئەوە دەڵێین "منى شاعیر" سەر بە کەلەپوور و نۆڕمێکە کە دژ بە کەلەپوور و نۆڕمى "منى شیعر" دەکەوێتەوە.
لەنێوان کەلەپوورى منى شاعیر و بەرهەمهێنانى منى شیعریدا دوو دنیابینى جیاوازى دوو بۆچوونى جیاواز خۆى واڵا دەکاتەوە، بەڵام دوا کۆپلەى ئەو قەسیدەیە هەڵگەڕانەوەیە لە منى شیعرى، هەڵگەڕانەوەیەى "چۆمان هەردى" لە منى شیعرى دەشێ پەیوەندى بە گومانى واقیعییەوە هەبێت!. 
دەشێ لە رستەى "دنیا چییە جگە لە ئاشنابوونى دوو بێگانە" خودى گومان بێتە ئەو ناوکۆییەى کە بەردەوام شتە جیاوازەکان و نوێیەکان لەخۆیان و دنیاى خۆیاندا بەرجەستە دەکاتەوە و لەوێشەوە هەوڵى گرتنى ماناو خەڵقکردنى ماناى دیکەى جیاواز دەدات. بەڵام ئاشکراکردنى هێلە نادیارەکە بەو دەرئەنجامەى لە کۆتایى قەسیدەکەدا هەیە، گومانە شیعرییەکە دەباتە ئاستى سایکۆلۆژى و لەوێشەوە بە شکستەکانەوە پەیوەستى دەکات. شکست هێنان لە بەرانبەر نۆڕمى کۆمەڵایەتى و کەلەپوورى کوردى لەسەر ئاستى دەلالى تەعبیر لە ماناکانى هەستکردن بە "نەهاتنەدى یان بە سەقەتى هاتنەدى" دەکات و تەعبیر لە دەلالەتى چیگوتن و جوانگوتن، دەلالەتى بە سێنتەربوونى بێگانەو بە پەراوێزبوونى ئاشنا....
 
"بەشى دووەم"
گوتمان ئەو قەسیدەیە لە شەش کۆپلە پێکهاتووە، لە دووتوێى هەر کۆپلەیەکدا هەست بە لێکنزیکبوون و دوورکەوتنەوەى کۆپلەکانى دى دەکرێَت، بۆ نموونە هەر لە کۆپلەى یەکەمدا "ئەوى نادیار" دەردەکەوێت:

لە رووناکى چراکەدا 
سێبەرەکانى شێوەى ئەو
چ نوورێکیان لێدەبارێت.

 بەو مانایەش هەر لە دەستپێکەوە "ئەوى نادیار" ئەوێکە تەواوى فەزاى گوتنى قەسیدەکە کۆنترۆڵ دەکات، یان فەزاى قەسیدەکە لە ئەوى نادیارەوە ئاماژەکانى خۆى رەنگرێژ دەکات و خۆى درێژ دەکاتەوە، بەرانبەر ئەو خۆ درێژ کردنەوەى "ئەوى نادیار"یش شاعیر لەڕێگەى دەستەواژەى "دنیا چییە" لە کۆپلەى دووەم درێژە بە پرسیارو گومانەکانى خۆى دەدات، دەشێ ئەوى نادیار لەسەر ئاستى دەلالەت بە داهاتووى منى دیارەوە پەیوەست بکەین، هەروەک لەسەر ئاستى "منى شیعرى"یش بە گومان و بێهوودەییەکانى دواین کۆپلەوە دەلکێت.
کەواتە لە لایەک منى دیار لەڕێگەى ناسینى ئەوى نادیارەوە خۆى دەناسێنێت، منى شیعریش لەڕێگەى گومان و بێهوودەییەکانى دواین کۆپلە درێژە بە خەیاڵى گێڕانەوەو شیعرییەتى خۆى دەدات و فەزاکانى خۆى دەکاتەوە، لە لایەکى دیکە منى دیار دەکەوێتە ژێر هەژموونى منى نادیارەوەو "منى شیعریش" لەڕێگەى ئاشکراکردنى هێلە پەنهانەکانى ناخى خۆى واتە لە دەستەواژەى "نەهاتنەدى، یان بە سەقەتى هاتنەدى خەونەکانم"دا بنبەستبوونى خۆى رادەگەیەنێت و فەزاکانى خۆى دادەخات.
بەڵام کۆپلەى دووەم لە سادەیى گوتن و شەفافیەتەوە رەنگەکانى خۆى کۆ دەکاتەوە، دەشێ ئەو نەرمى و شەفافیەتە خاوبوونەوەو ساردبوونەوى ئەو هەڵچوون و تووندیى "سێبەر و نوور" بێت کە لە کۆپلەى یەکەمدا خۆى بەیان دەکات، یان هێرش بۆ خوێنەر دەهێنێت، واتە خوێنەر لە حاڵەتى ناسروشتى کۆپلەى یەکەمەوە بەرەو حاڵەتى سروشتى کۆپلەى دووەم دەبێتە:

دنیا چییە!
جگە لە ئاشنابوونى دوو بێگانە و
بێگانەبوونى دوو ئاشنا!!

کۆپلەى دووەم لە پرسیارى "دنیا چییە"ەوە حاڵەتێک  وێنە دەکات، فەزایەک دەنەخشێنێت کە ماناکانى شیعرییەت و دنیابینى و بۆچوونى جیاوازى لەخۆ گرتووە، هەر لەڕێگەى نیشاندانى ئەو جیاوازیانەشەوە ناوکۆییەکانى گوتن کە بۆخۆى لە بنەڕەتدا قابیلى قبوڵکردن نییە دەبێتە قابیلى قبوڵکردن، بە دیوەکەى دیکەش دەتوانین بڵێین کۆپلەى دووەم لەڕێگەى دەستەواژەى "ئاشنابوونەوە" دنیابینى سەردەمى تێدا باڵا دەست دەبێت.
کەچى لە کۆپلەى سێیەمدا دووبارە منى دیار پەنا بۆ ئەوى نادیار دەبات (سێبەرەکانت، وشەکانت، جگەرەکەت)... بەڵام جگە لەوەى هەڵچوون و تووندى کەمتر تێدا بەدى دەکرێت، جۆرێک لە سادەیى گوتنیش پرۆسیسە دەکات. پەنجە راهێشتن بۆ (سێبەرەکانى، وشەکانى، جگەرەکەى) خۆ ساردکردنەوەى منى دیارە لە بەرانبەر ئەوى نادیار، جۆرێکە لە مەزنکردنى ئەوى نادیار، ئەو بە مەزنزانینەش تەواو لەسەر بنەماى نامۆبوون لەگەڵ ئاشناو، بێگانە بوونى ئەبەدى خۆى هەڵدەگرێتەوە، واتە لەسەر بنەماى کۆپلەى چوارەم رادەبێتەوە.
ئەگەر بەر لە نووسینى کۆپلەى سێیەم واتە (ئاشنابوونى دوو بێگانەیە)، خەیاڵى کۆپلەى چوارەم لاى شاعیر وجودى نەبایە، ئەوە کۆپلەى چوارەم (واتە نامۆبوون لەگەڵ ئاشنا...) بەو هەموو پەڕگیرییەوە لێنەدەکەوتەوە؟
هەروەها دەتوانین بڵێین هەر کۆپلەى دووەمیشە کە کۆپلەى پێنجەمى لێدەکەوێتەوە، بەڵام ئەگەر نیشاندانى جیاوازییەکانى کۆپلەى دووەم بە گشتى بکەوێتە سەر دنیابینى ئەمڕۆى شتەکانەوە، ئەوە دنیابینى کۆپلەى پێنجەم پەیوەندى بە پرسیارو تایبەتمەندى منى دیارەوە دەکات، یان لە منى شاعیرەوە هەڵقوڵاوەو لەوێشەوە دەست بۆ ئەوى نادیار دەبات، یان وەک گوتمان لەڕێگەى پرسیارى "دنیا چییە"ەوە بوونى خۆى و دنیابینى خۆى بەرانبەر ئەوى نادیار رادەگەیەنێت.
بە مانایەکى دیکە کۆپلەى پێنجەم تەواو خۆى لە فەزاى ناوەوەى کۆپلەى دووەمدا هەڵدەگرێتەوە، وەک چۆن کۆپلەى دووەم تەعبیر لە فەزاکانى دەرەوەى کۆپلەى پێنجەم دەکات. یان ئەگەر کۆپلەى دووەم جۆرێک لە گشتگیرى بخاتەوە ئەوە کۆپلەى پێنجەم جۆرێک لە تایبەتمەندێتى هەڵگرتووە. بەڵام دوا کۆپلە شکستێکە لە ئەنجامى هەژموون و هەڵچوونى "سێبەرو نوور"ى کۆپلەى یەکەمەوە لەدایک دەبێت، یان بە مانایەکى دیکە لە پرسیارو هیوا بنبەستووەکان و حەزە لەبننەهاتووەکانى منى دیارەوە سەرچاوە دەگرێت و بە دیوەکەى دیکەش بێهوودەیى و پووچگەرایى ژیان هەر لەو پرسیارەوە خۆى درێژ دەکاتەوە، بەڵام ئاستى دەلالەتى جوانگوتن لە برى ئەوەى شیعرییەت لە شیعرەوە هەڵگرێتەوە، لە خەیاڵى گێڕانەوەدا بەرجەستەى دەکات بە مانایەکى دیکە لەسەر پرسیارو بێهوودەیى و پووچگەرایى ژیانەوە چنراوە، بەو مانایەش دەستەوەاژەى "ژیان چییە" و "هاتنەدى و بە سەقەتى هاتنەدى" لە بێهودەییەکەوە سەرچاوە دەگرێت، کە ململانێى سروشتى مرۆى وەستاوو مرۆى ژیارى، مرۆى پەراوێزى و مرۆى سێنتەرالیزمى... پووچ دەکاتەوە، لە هەمان کاتتدا دەشێ خودى ئەو پووچکردنەوەیە وەک چۆن خەیاڵى گێڕانە پتەو دەکات، درێژە بە جۆرێک لە شیعرییەتیش بدات.