هیگل پێیوایە مرۆڤ تاكە بوونەوەرێكە خودی خۆی ئاگادار دەكاتەوە، بەو مانایەی كە بوونی لە بوونی شتە سروشتیەكان دەكات، بەو مانایەی كە بوونی خۆی بۆ خودی خۆیەتی. بەڵام شتەكانی دیكە یەك شێوە لە بوونیان هەیە. لە سەر ئەو بنەمایە لە سەر مرۆڤ پێویستە بەو شێوەیە بژی كە بۆ خۆی هەیە، یان بەو شێوەیە بژی، كە خۆی تێدا دەبینێتەوە، چونكە هەمیشە مرۆڤ بە ئاڕاستەی دۆزێنەوە و ناسێنەوەی خودی خۆیەتی، كاتێك راستەوخۆ دەیگاتێ و لە دەرەوە بۆی دەردەكەوێت.  
مرۆڤ لە رێگای لێكچواندنی خۆی بە شتەكانی دەرەوە، خۆی دەناسێتەوە، بۆیە هەمیشە كار بۆ دەستلێدان و گۆڕینی شتەكانی دەرەوەی خۆی دەكات، چونكە دەیەوێت خودی خۆی ئەو كاتە ببینێ، كە بە شێوەیەكی بابەتیانە پراكتیزە دەبێ. بەڵام چۆن خود دەتوانێ نوێنەرایەتی خۆی بكات؟ من نامەوێ‌ ئەو شێوەیە لە قسەكردن وەك بانگەشەیەك بۆ خودگەرایی بە بیر ئێوە بهێنمەوە، وەك چۆن لە بەرانبەریشدا مەبەستم وروژاندنی عەدەمگەرایی نییە، بەڵكو دەمەوێ‌ لە نێوان خودگەرایی و عەدەمگەرایی بەرەو پرۆسەی نووسین هەنگاو بنێم، دەمەوێ‌ بڵێم لە دەرەوەی خودگەرایی و بابەتگەرایی پرسیاری نووسەر هەر تەنها پرسیاری خۆ دۆزینەوە نییە، بەڵكو پرسیاری ئەویدیكە دۆزینەوەشە... نووسەر ئەو كاتە خۆی دەبینێ، كە بەر ئەویدیكەی جیاواز دەكەوێت، نووسەر لە رێگای زمانی نووسینەوە بە سەر دنیا و ئەویدیكەدا دەكرێتەوە. 
كرانەوە لە دنیای نووسیندا راستەوخۆ پەیوەندی بە توانای بینین و خەون و خەیاڵ و خوێندنەوە و نیگەرانییەكانی نووسەرەوە هەیە، بە دیوەكەی دیكە پەیوەندی بە ئەوانیدیكە و سەردەم و جیاوازییەوە دەكات. دەمەوێت بڵێم (كلتور) و (جیاوازی) تەواوكەر و دەوڵەمەندكەری یەكترین، بە هەمان شێوە (نووسەر) و (خوێنەر)یش؟! 
بێگومان دەق (ئەدەبی و هونەری) تێگەیشتنمان بۆ  دنیا و مرۆڤ وجوانی، تێگەیشتنمان بۆ  پەیوەندییە مرۆییەكان بەرفرەوان و دەوڵەمەند دەكات، لەوێوە كە خوێندنەوە خۆراكی مێشكە، بەڵام دەبێ‌ ئەو خۆراكە جورئەت و وزەی دەستلێدانمان بۆ دنیا تێدا بوروژێنێ‌؟ بەو مانایەش ئەوەندەی لە رێگای خوێندنەوە سنورەكانی ئاگایی و دەرككردنمان بەرفرەوان دەكەین، ئەوەندەش لە دانوستاندن و بەركەوتن، خۆمان لە رێگای ئەویدیكەی جیاواز دەناسینەوە! پێویستە نووسەر لە ئاستی بەرزی ئەو مەعریفە و رۆشنبیرییەدا بێت، كە بوونی خۆی تێدا دەدۆزێتەوە، بەو مانایەش دنیای نووسین و خوێندنەوە، بێ‌ باگكراوەندی فیكری و مەعریفی و دنیابینی سەردەم هەناسەی تەنگە، ئەدیب و نووسەریش بێ‌ بوێری بەركەوتن لەگەڵ ئەویدیكەی جیاواز، ناتوانێ‌ لە جۆگەی بەر ماڵان بپەڕێتەوە! 
دەشێ‌ ئەو بیركردنەوەیە لەسەر زاری نووسەری بە ناوبانگی فەرەنسی سیمۆن دیبۆڤوار لە (یادەوەری كچێكی مولتەزیم)دا بەمجۆرە ببینین، كە دەڵێت: لە منداڵی ئەركی دایك و بەخێوكەرەكەم (لویز) ئەوە بوو، كە سكم برسی نەبێت، پاشان رستەیەكی جوان دەخاتە روو، دەڵێت ئەو كات بۆ من دنیا ئەوەندەی لە رێگای زارمەوە دەچووە ناومەوە، ئەوەندە لە رێگای دەستلێدانەوە ئاشنایەتیم لەگەڵیدا نەبوو، بۆیە نەمدەتوانی قبولی بكەم.ل16... دەمەوێ‌ لە پرسیاری چۆن دنیا قبول دەكەین، چۆن دنیا قبولمان دەكات، بڵێم: دنیا تەنها لە رێگای بینینەوە نایەتە ناومانەوە، بەڵكو پێویستە توانای بینیمان لە رێگای بەركەوتن بە ئەویدیكەی جیاواز بخەمڵێنین، بەو مانایەش نووسەر پێویستە لە رێگای (خوێندنەوە) و (گفتوگۆ)ەوە بەشداری لە دنیادا بكات!
هەڵبەتە هیچ بینینێك بە بێ‌ توانای بیركردنەوە و مەعریفەی بەرفرەوان، سەركەوتن بە دەست ناهێنێت، هیچ بەركەوتنێك بەبێ‌ بڕوابوون بە خۆ و بە ئەویدیكەی جیاواز قاچی هەنگاونانی نییە، كەواتە بۆ ئەوەی لە رێگای زمانی نووسینەوە دەركەوین، دەبێ‌ بەو شێوەیە بنووسین، كە خۆمانی تێدا دەبینینەوە، دەبێ‌ لەگەڵ ریتمی سەردەم و ئاگایی و مەعریفە رێ‌ بكەین، لەو پێگەیەوە جورئەتی ئەوەمان دەبێت گفتوگۆوە لەگەڵ دنیای ئەویدیكەدا دابمەزرێنین...
فەلسەفە بە دەوری حەقیقەت و جوانی و رەوشتدا دەخولێتەوە، ئەدەب و هونەریش بە شێوەیەكی دیكە مامەڵە لەگەڵ هەمان ئەو تەوەرانەدا دەكات. ئەفلاتوون و موریدەكانی بەهای ئەدەب و هونەر بە بەها مەعنەوی و بەها ئەخلاقییەكانی بەرهەمێك یەكسان دەكەن... منیش دەڵێم ئەوەی لە دەقی نووسین پێویستە جەختی لێ‌  بكرێتەوە هەر تەنها زمان و خەیاڵ و جوانگوتن (ئاستی تەكنیكی) نییە، بەڵكو جورئەتی تەجاوزكردنی چیگوتن و  بەرجەستەكردنی رووە جیاوازەكانی (بابەتی گوتن)یشە... 
دەتوانم بڵێم ئەدەب و هونەر و بە تایبەتی گێڕانەوەی كوردی تا ئەندازەیەك توانیویەتی بەشێكی زۆری حەقیقەتە جیاوازەكانی دنیای ئێمە و نێو ماڵی كوردی بە هەموو  ئاڵۆزی لایەنە نائارام و جیاوازەكانی هەژاری و پەروەردە و سێكس و چەوسانەوە و دادپەروەری ... بەرجەستە بكاتەوە، دووبارە جیهانێك لە خەیاڵ، جیهانێك لە كاغەز، جیهانێكی لە زمان خۆش و لە فەزا جوان دابڕێژێتەوە‌، جیهانێك كە دەتوانین بەشێك لە ئاڵۆزی و پشێوی خۆمانی تێدا هەڵگرینەوە، خەون و غەریزە و زایەڵەی دەنگە كپبووەكانمانی تێدا ببیسینەوە، بەڵام نەیتوانیوە لە رێگای ئەو زمان و فەزایە كوردییە، گفتوگۆی (بەردەوام) لەگەڵ ئەویدیكەی جیاواز بسازێنێ‌، چونكە ئەو فەزا ئەدەبی و هونەرییە كوردییە لە میانی ئەزموونی خۆیدا وەك پێویست نەیتوانیوە ئاسۆی چاوەڕوانی چەسپاو بەتاڵ بكاتەوە، نەیتوانیوە ئاسۆی چاوەڕوانی خوێنەری باو بگۆڕێت! دەقی ئەدەبی و هونەری چەندە نەتوانێ‌ گۆڕان لە ئاسۆی چاوەڕوانی باو درووست بكات، ئەوەندە لە هونەری كۆنسیومەر و كاڵ و كرچ نزیك دەبێتەوە! 
سەردەمێك بوو، پۆل ریكۆر پێمانی دەگوت: دەقی گێڕانەوە دەكەوێتە دووتوێی ئەو ماوە شاراوەیەی كە لە نێوان (خود) و (دنیای دەرەوە) دایە.. لێرەدا پرسیار ئەوەیە گێڕانەوەی كوردی چۆن بەر ئەویدیكەی جیاواز دەكەوێت؟ لە كامە پێگەوە دەتوانین گفتوگۆ لەگەڵ ئەویدیكەدا بكەین؟ ئایا جێ‌ پێیەكمان لە دنیای ئەدەب و هونەر بۆ خۆ كردۆتەوە؟ لە كامە ئاستدا دەتوانین خۆمان بەرجەستە بكەین، ئاستە بەرزەكانی (تەكنیك) یان لە (بابەت) و دروستكردنی رووداوی جیاوازدا، لە جورئەتی چیگوتن، یان لە ئاستە بەرزەكانی جوانگوتندا، بە كورتی نووسینی كوردی چۆن و چ بۆ ئەویدیكەی جیاواز دەگێڕێتەوە؟ 
لە سەرەتادا گوتمان مرۆڤ پێویستە بەو شێوەیە بژی كە بۆ خۆی هەیە، بەڵام لە بیرمان نەچێ‌ ژیان وەستانی تێدا نییە، دەبێ‌ لە نەوەستانەوە مرۆڤ بە ئاڕاستەی دۆزێنەوە و ناسێنەوە هەنگاو بٍنێت، بەو مانایەش كاتێك چاوێك رووداوێك لە جولەی ژیان دەكاتەوە، یان رووداوێك دەگرێت و ئاشنای دەبێت، یان رووداوێك خەلق دەكات، دەبێتە گێڕەڕەوەی ئەو رووداوە، لە رێگای گرتنی ئەو رووداوەوە خودی گێڕەڕەوە بە شێوەیەكی بابەتیانە خۆی بە جێ‌ دەهێنێ‌، بۆ ئەوەی چاوە بێئاگاكانی دیكەی لێ‌ بە ئاگا بهێنێتەوە، ئەوەش واتە ئاشنابوونی خود لەگەڵ دنیای شتەكان و دیاردەكان، لەگەڵ دنیای ئەویدیكەی جیاواز، لە رێگای پرۆسەی خەڵقكردنی ماناو دەلالەتەكانی ئەو دیاردانە و بردنیان بۆ بواری ئاگایی فەردی و پاشان ئاگایی دەستەجەمعییەوە، هەر لە رێگای ئەو كردەیە خودگەرایی و بابەتگەرایی پراكتیزە دەبێت و خودی گێڕەڕەوە لە میانی زەمەنی گێڕانەوەدا خۆی لە دنیای ئەویدیكەی جیاوازدا دەدۆزێتەوە، بەو مانایەش هەمیشە پرسیاری نووسینی كوردی چۆن و  چ بۆ ئەویدیكەی جیاواز دەگێڕێتەوە، پێویستی بە نوێ‌ بوونەوە و دانوستان و داهێنان هەیە. 
ژیان وەستانی نییە، دنیای ئەدەب و هونەریش دنیایەكی وەستا و راگوزەر نییە، خۆشی ئەدەب و هونەر تەنها خۆشییەكی ساتەوەختی لە كار كەوتوو نییە، دەقی ئەدەبی سەركەوتوو هەر بەوەندە نابێ‌ بەسە بكات، هیچ كارێكی ئەدەبی و هونەری سەركەوتوو لە دنیادا نییە، كۆمەڵێك چەمك و فیكر و فەلسەفەی زیندوومان بۆ نەخاتە نێو ژیانەوە‌، هیچ كارێكی ئەدەبی و هونەری سەركەوتوو لە دنیادا نییە، هەڵگری دنیابینی و خەون و پرسی سەردەم نەبێت، هیچ كارێكی ئەدەبی و هونەری، سەركەوتوو نییە، هەڵگری ئەزموونێكی بەرفرەوانی مەعریفە و ئاگایی نەبێت... ژیان بەردەوامی دەنەخشێنێت، ‌نووسەری داهێنەر لە سەر سێ‌ پێگەی بنەڕەتی وەستاوە: مەعریفەی بەردەوام، خەیاڵی كراوە، جورئەتی تەجاوزكردن. 
كەواتە دنیای داهێنان و بەهای دەقی داهێنەرانە، مەرج نییە، لەگەڵ پێوەرەكانی خوێنەر و رۆشنبیریی باو یەكبگرێتەوە، بەڵكو بایەخی خۆی لەوەدا دەبینێتەوە، كە ئاسۆی چاوەڕوانی خوێنەر و پانتایی رۆشنبیری باو دووچاری شۆك و ئاوەژوو بوونەوە دەكات! بایەخی خۆی لەوەدا هەڵدەگرێتەوە، كە پێوەرە هونەرییە باوەكان تەجاوز دەكات و بۆچوون و پێوەری نوێ‌ دادەهێنێ‌، بۆ ئەوەی لە رێگای پرسی نوێوە بەردەوامی بە دانوستان و گفتوگۆ زیندووەكانی بدات، نووسەر و خوێنەری داهێنەرانە چەند لە نووسین و خوێندنەوە بەرەو پێش بچێت، ئەوەندە واز لە گریمانەكان دەهێنێ‌ و بە كۆمەڵێك بۆچووندا دەچێتەوە و كۆمەڵێ‌ پرسیاری نوێ‌ ئاڕاستە دەكات و كۆمەڵێ‌ چاوەڕوانی دیكە بۆ ژیان دەخاتەوە.