ئه‌لیف شافاك(شفق) Elif Şafak نووسه‌رى به رِه‌چه‌له‌ك تورك له شارى (ستراسبورغ) ی فه‌ره‌نسى له ساڵى 1971 له دایك بووه، باوكى ناوى (نوری بیلغین) و دایكى ناوى (شافاك ئتیمان)ه، كه كارمه‌ندى دیبۆماسى بووه وكاتێك ئه‌لیف ته‌مه‌نى یه‌ك ساڵان بووه له پیاوه‌كه‌ى جیابوویته‌وه‌و له‌گه‌ل كچه‌كه‌ى به‌یه‌كه‌وه ژیاون، له‌به‌ر ئه‌وه له‌جیاتى ناوى باوكى ئه‌لیف ناوى دایكى هه‌ڵگرتووه.
ئه‌لیف له باره‌ى سه‌ره‌تاى ژیانى خۆیدا ده‌لێت: له فه‌رِنسا له دایك بووم، دواتر له‌گه‌ل دایكمدا گه‌رِاینه‌وه توركیا، دواى ئه‌وه‌ى له‌گه‌ل باوكمدا جیابوونه‌وه، دایكم په‌روه‌رده‌كرتنى منى گرته ئه‌ستۆ، ئه‌مه‌ش كاریگه‌رییه‌كى قوڵى له سه‌ر كه‌سایه‌تیم و نووسینه‌كانم هه‌بووه، له كۆمه‌لگایه‌كى په‌تریركى وه‌كو توركیا ئاسایى نییه كه دایكێك له‌كاتى نه‌بوونى خێزانێكى گه‌وره‌دا په‌روه‌رده‌كردنى كچه‌كه‌ى بگرێته ئه‌ستۆى خۆى، له ته‌مه‌نى نۆساڵى و ده‌ساڵى مندا دایكم له‌كارى دیپلوماسى دامه‌زرا. به‌یه‌كه‌وه له‌گه‌ل دایكم سه‌فه‌رمان كرد بۆ مه‌درید و عه‌مان وكۆلۆنیا، به‌م شێوه‌یه منداڵیم یه‌كسانه به جیهانى هه‌موو دونیا، دواتر به‌جیهانیبوون بووه هه‌لبژارنێكى كه‌سى خۆم، به‌چه‌مكى جیهانیبوون ژیانم هه‌لبژارد، هه‌روه‌كو ئافرتێكى به‌ده‌وه‌ى كه كه‌رِۆكه و هه‌میشه له كۆچكردندایه.
له ساڵى 2005 ئه‌لیف شوى به رۆژنامه‌نووسى توركى ئه‌یوب كان كردووه ، كچێكى به‌ناوى(زیلدا) وكورِێكى به‌ناوى(زاهر)ه هه‌یه. ئه‌م نووسه‌ره به هه‌ردوو زمانى توركى و ئنگلیزى رِۆمان ده‌نووسێت، له‌م باره‌یه‌وه ده‌لێت: گه‌وره‌ترین مه‌ترسى كه رِوو به‌رِووى نووسه‌ر ده‌بێته‌وه چادێریكردنى خودیه( الرقابه الذاتیه) ، من وشه‌كانم خۆش ده‌وێت، به رێگاى سۆفییانه‌وه به دواى وشه‌كاندا ده‌گه‌رِێم، كاتێك به زمانى ئنگلیزى ده‌ستم به نووسین كرد، هه‌ندێ كه‌س له توركیا به‌وه تاوانباریان كردم كه من خیانه‌ت له ولاته‌كه‌م ده‌كه‌م و واز له زمانى دایكم ده‌هێنم. من پێموایه ده‌شێت مرۆڤ خاوه‌نى چه‌ندان كلتور و زمان بێت. زمانى ئنگلیزى به لاى منه‌وه زۆر وه‌رزشكارییانه‌یه، به‌ڵام زمانى توركى توركى زیاتر سۆزدارییانه‌یه، من به شێوه‌ى جیا جیا به هه‌ردوو زمانى ئنگلیزى و توركییه‌وه په‌یوه‌ستم، به زمانى ئنگلیزی ئاسانتر ده‌توانم باسى گالته‌وگه‌پ و خۆشى بكه‌م، به‌ڵام هێزى ده‌ربرِین له ئازار و ئه‌شه‌نجه‌دا له زمانى توركیدا ده‌بینم.
تاكو ئێستا ئه‌م نووسه‌ره هه‌شت رِۆمانى نووسیوه، چه‌ندان خه‌ڵاتى ئه‌ده‌بى و هونه‌رى جیهانى پێبه‌خشراوه، له رِۆمانه‌كانیدا سودى له كلتور وچیرۆكى ئافره‌تان و كه‌مه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان و كۆچبه‌ران وه‌رگرتووه. گرنگى ده‌دات به میژوو وفه‌لسه‌فه و سۆفیگه‌رى، هه‌روه‌ها گرنگى به كلتورى زاره‌كى ده‌دات. خۆى له‌م باره‌یه‌وه ده‌لێت: من هه‌میشه گرنگیم به چیرِۆكى ئافره‌ته بێ‌ده‌نگه‌كان داوه، ئه‌و چیرِۆكانه‌ى له نه‌وه‌یه‌كه‌وه بۆ نه‌وه‌یه‌كى دیكه ده‌گێرِدرێنه‌وه، كلتورى زاره‌كى و حكمه‌تى ئافره‌ت سه‌رچاوه‌ى ئیلهام به‌خشن، له‌به‌رئه‌وه منداڵیم سه‌رچاوه‌ى ئیلهامى به‌رهه‌مه‌كانمن، له‌بارودۆخى خێزانێكى باوكسالارى ته‌قلیدى توركى په‌روه‌رده نه‌كراوم، دایكم به ته‌نیا په‌روه‌رده‌ى كردوم، چه‌ندان ساڵى ژیانم هه‌ر له‌گه‌ل ئافره‌تاندا به‌سه‌ر بردووه، داپیره‌كانم و پلكه‌كانم وئافره‌ته دراوسێكانمان، باوك له‌مالماندا نه‌بوو.
ئه‌م نووسه‌ره یه‌كه‌مین رِۆمانى به‌ناونیشانى (سۆفى- Pinhan) له ساڵى 1998 بڵاوكرده‌وه، كه به‌هۆییه‌وه خه‌لاتى رِۆمى له لایه‌ن كۆمه‌له‌ى ئه‌ده‌بى مه‌ولوى پێ به‌خشرا، ئه‌و خه‌ڵاته‌ى به باشترین كتێب ده‌به‌خشرێت ، كه له‌بوارى ئه‌ده‌بى عیرفانیدا نووسرابێت. دووه‌م رِۆمانى به ناوى ( ئاوێنه‌كانى شار- The Mirrors of the City) بڵاوكرده‌وه، كه باس ده‌ركردنى خێزانێكى جوله‌كه ده‌كات له ئسپانیادا كه كۆچده‌كه‌ن و په‌نا بۆ ئمپراتۆریه‌تى عوسمانى ده‌به‌ن، هه‌روه‌ها باسى تاوانه‌كانى دادگاكانى پشكنین ده‌كات له سه‌ده‌ى حه‌ڤده‌م له ئسپانیادا، هه‌روه‌ها تێیدا باسى سۆفیگه‌رى لاى جوله‌كه و ئیسلام له‌هه‌مان سه‌رده‌مدا ده‌كات، ئه‌م رِۆمانه‌ش خه‌ڵاتى یه‌كێتى نووسه‌رانى توركیاى به‌ده‌ستهێنا ، له ساڵى 2000 سێیه‌مین رِۆمانى به ناوى (تێرِوانینێكى قوڵ Mahrem) بڵاوكرده‌وه. چواره‌م رِۆمانى به ناوى (مالى ئه‌سپێ-بیت البرغـــوث -The Flea Palace ) بڵاوكرده‌وه، كه‌باس له چیرِۆك و ژیانى چه‌ندان خه‌ڵكى ناو باله‌خانه‌یه‌ك ده‌كات، كه له‌ناو جه‌رگه‌ى ئه‌سته‌مبولدایه. پێنجه‌مین رِۆمامى ئه‌لیف و یه‌كه‌مین رِۆمانى به زمانى ئنگلیزى له ساڵى 2004 به ناونیشانى(The Saint of Incipient Insanities -قدیس الحماقات الأولى ) (یه‌كه‌مین قه‌شه‌ى گه‌مژه‌كان) بڵاوكرده‌وه، كه باس له چیرِۆكى چوار قوتابى مه‌غریبى وئیسپانى و توركى و ئه‌مه‌ریكى ده‌كات كه به‌یه‌كه‌وه له ماڵێكدا ده‌ژین له ئه‌مه‌ریكادا0 ئه‌م رِۆمانه باس له كێشه‌ى ناسنامه‌ى نه‌ته‌وه‌یی و ئینتما و كلتورى ئاینى ده‌كات، شه‌شه‌مین رِۆمانى به ناوى (منداڵه فرێدراوه‌كه‌ى ئه‌سته‌نبول- The Bastard of Istanbul) كه له ساڵى 2006 بڵاوكرده‌وه، كه پرِفرۆشترین رِۆمان بوو له توركیا دا ، باس له خێزانێكى ئه‌رمه‌نى و خێزانێكى توركى ده‌كات، ئه‌ویش له میانه‌ى تێرِوانینى ئافره‌تان له ناو ئه‌م دوو خێزانه‌دا. ئه‌م رِۆمانه ئاماژه به‌و كۆمه‌ڵكوژییه ده‌كات كه له سه‌ره‌تاى سه‌ده‌ى بیسته‌م له توركیادا به‌رسه‌ر ئه‌رمه‌نییه‌كاندا هاتبوو. له‌باره‌ى ئه‌م رِۆمانه‌یه‌وه ئه‌لیف ده‌لێت: واى بۆ ده‌چم كه من له‌به‌رئه‌وه‌ى منداڵیم ته‌مومژاوى بووه، بۆیه هه‌وڵمدا له بارودۆخى ئه‌رمه‌نییه‌كان بكۆڵمه‌وه، ئه‌وكاته‌ى له ژیانمدا ده‌ركم به‌وه‌كرد كه به بێ رابوردوو ناتوانم په‌ره به كاروانى ژیانم بده‌م، ئه‌مه راستییه‌كه سه‌باره‌ت به خه‌ڵك ومیلله‌تانیش، له‌به‌رئه‌وه‌ى مرۆڤ هه‌میشه به رِابردوویه‌وه په‌یوه‌سته، ناتوانین به بێ رِابردوو به‌ره‌و دوارِۆژ هه‌نگاو بنێین وپێشبكه‌وین، له‌وباوه‌رِه‌دام ئه‌وه‌ى كه پێویستمان پێیه‌تى ئه‌وه‌یه‌كه له‌یه‌ك كاتدا بیره‌وه‌رى و له‌بیركردن به‌یه‌كه‌وه ببه‌ستینه‌وه، بیره‌وه‌رى به‌رپرسیاره‌تییه، من رِه‌خنه له وڵاته‌كه‌م ده‌گرم له‌به‌ر ئه‌وه‌ى نایه‌وێت رِووبه‌رِووى رِاستییه‌كانى رِووداوه‌كانى 1915 ببێته‌وه، سه‌باره‌ت به كۆمه‌لكوژى ئه‌رمه‌نییه‌كان له لایه‌ن توركیاوه.هه‌روه‌ها رِێگرى ده‌كات له لێكۆلینه‌وه و گه‌رِان به‌دواى هۆكاره‌كانى ئه‌و مه‌رگه‌ساته.
بڵاوبوونه‌وه‌ى ئه‌م رِۆمانه(منداڵه فرێدراوه‌كه‌ى ئه‌سته‌نبول) بوو هۆى ئه‌وه‌ى كه ئه‌لیف شافاك له لایه‌ن داگاى توركیاوه حوكمى به‌ندكردنى به‌سه‌ردا بدرێت ، به‌هۆى ئه‌وه‌ى كه گوایه سوكایه‌تى به نه‌ته‌وه‌ى تورك كردووه، به‌ڵام دواتر حوكمه‌كه پوچه‌ڵكرایه‌وه، داواكه‌ش له لایه‌ن كۆمه‌له‌ى مافپه‌روه‌ران به‌رزكرایه‌وه، كه پارێزه‌رى راسترِه‌وى توركى كمال كرینجسیز سه‌رۆكایه‌تى ده‌كرد، هه‌ر ئه‌ویش كاتى خۆى داواى هاوشێوه‌ى دژى رۆمانووس ئۆرهان پامۆك به‌رزكرده‌وه، كه له‌به‌ر نه‌بوونى به‌ڵگه داواكه ره‌تكرایه‌وه.
رِۆمانى چل رێساى عیشق، كه ناونیشانه لاوه‌كییه‌كه‌ى بریتییه له( چیرِۆكى جه‌لالدین رِۆمى). به‌زمانى ئنگلیزى نووسراوه، له لایه‌ن خالد الجبیلی وه‌رگێردراوه‌توه سه‌ر زمانى عه‌ره‌بى، له ساڵى 2012 له ده‌زگاى ته‌وا چاپى یه‌كه‌مى بڵاوكراوه‌ته‌وه. به‌زمانى فارسى دوو وه‌رگێرِانى بۆ كراوه به ناونیشانى (چهل قانونی عشق)، یه‌كیان له لایه‌ن مرزیه ئه‌حه‌دى و ئه‌وى دیكه‌یان له‌لایه‌ن مهرنوش عدالت وه‌رگێرِدراوه. سه‌رتاى رِۆمانه‌كه به‌و قسه‌یه‌ى شه‌مسى ته‌بریزى ده‌ست پێده‌كات (كاتێك منداڵبووم، خواوه‌ندم بینى، فریشته‌م بینى، نهێنى هه‌ردوو جیهانى سه‌ر و خواروم بینى، وامزانى كه هه‌موو پیاوه‌كان ئه‌وه‌یان بینییوه، به‌ڵام هه‌ر زوو ده‌ركم به‌وه‌كرد، كه ئه‌وانه‌یان نه‌بینیوه.)
ئه‌م رِۆمانه باس له دوو كات ده‌كات، كاتێكى كۆن كه سه‌رده‌مى شمسى ته‌بریزى و رۆمیه، كاتێكى نوێ، كه سه‌رده‌مى ژیانى ئیلایه له‌گه‌ل عه‌زیز( أ.ز.زاهارا) نووسه‌رى ده‌ستنووسى رۆمانى كفرێكى شیرین. له‌به‌ر ئه‌وه ده‌توانین بلێن ئه‌م رۆمانه دوو رۆمانه له ناو یه‌ك رۆماندا.
له‌م رِۆمانه‌دا شمس ته‌بریزى كه ده‌چێته شارى قونییه پێش ئه‌وه‌ى جه‌لاله‌دینى رِۆمى ببینێ، سه‌رخۆشێك و ئافره‌تێكى له‌شفرۆش و گه‌دایه‌ك ده‌بینێ، كه ئه‌و زانایانه‌ى له بورجى به‌رز و باڵاوه ده‌ژین نایانبینن، به‌ڵام شمس هه‌وڵده‌دات كه گه‌وره زاناى شارى قونییه (رِۆمى) ئه‌م خه‌ڵكه په‌راوێزخراوانه ببینێ و هه‌ست به موعاناتیان بكات.
ئه‌لیف شافاك رِۆمانى (ناموس-شرف-HONOUR) به زمانى ئینگلیزى له ساڵى 2012 بڵاوكرده‌وه. له پێشه‌كى ئه‌م رِۆمانه‌دا نووسه‌ر ده‌لێت: كاتێك له ته‌مه‌نى حه‌وت ساڵاندابووم، له خانویه‌كى سه‌وزدا ده‌ژیان، یه‌كێك له دراوسێكانمان كه به‌رگدرویه‌كى لێزان بوو، له لێدانى ژنه‌كه‌ى رِاهاتبوو، شه‌وانه تا به‌یانى گوێمان له گریان و دادوفیغان بوو، به‌ڵام به‌یانیان ئاسایى ده‌بوونه‌وه، هه‌موو گه‌رِه‌كه‌كه وا خۆیان نیشانده‌دا كه شه‌و گوێبیستى هیچ نه‌بوونه و هیچیان نه‌بینیوه، ئه‌م رِۆمانه پێشكه‌شه به‌وانه‌ى گوێیان لێ ده‌بێت و ده‌بینن. وه‌رگێرِى چاپى عه‌ره‌بى ئه‌م رِۆمانه له ساڵى 2013 د. محمد درویش له‌پێشه‌كیه‌كه‌یدا به ناونیشانى (ئه‌لیف شافاك چاوى له سه‌ر كه‌مایه‌تییه‌كانه) ده‌نووسێت: ئه‌لیف شه‌فاك له رِۆمانى ناموسدا لاپه‌رِه‌یه‌كى دیكه له لاپه‌رِه‌كانى نائومێدى كۆمه‌لایه‌تى و ئه‌تنى و نه‌ته‌وایه‌تى له‌سه‌ر ئاستى كلتورى وده‌روونى و ئابوورى ده‌خاته رِوو، كه له به‌شه‌كانى توركیاى هاوچه‌رخدا له‌ئارادایه، كه تێیدا كه‌مایه‌تی نه‌ته‌وه‌ى كوردى ده‌ژین وپارێزگارى له به‌ها و داب ونه‌ریته‌رِه‌سه‌نه‌كانیان ده‌كه‌ن، ده‌رباره‌ى ژنهێنان و شوكردن و ناموسپارێزى و په‌یوه‌نیدییه كۆمه‌لایه‌تییه‌كان.. (روایة شرف، الیف شافاك، الجزء الاول ، ترجمة د. محمد درویش ، دار الآداب للنشر والتوزیع، بیروت، 2013، ص 10-11)
له‌م رِۆمانه‌دا نووسه‌ر باس له‌و په‌راوێزخراوانه‌ى نه‌ته‌وه‌ى كوردى ده‌كات كه له توركیادا ده‌ژین، مه‌رگه‌ساته‌كانیان ده‌خاته رِوو. له‌باره‌ى په‌راوێزخستنى زمانى نه‌ته‌وه‌ى كورد له‌و ولاته‌دا له رِۆمانه‌كه‌دا به‌م شێوه‌یه باسى چوونه قوتابخانه‌ى منداڵێكى كورد ده‌كات: پێش ئه‌وه‌ى پیمبى PEMBE بچێته قوتابخانه قوتابخانه زۆر له‌وه دڵنیا بوو كه هه‌موو خه‌ڵك به زمانى كوردى ده‌ده‌وێن، به‌ڵام ئێستاكه ده‌ركى به‌وه كردووه كه‌وا نه‌بوو ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى خه‌لكێكى زۆر زمانى كوردى نه‌ده‌زانى (سه‌رچاوه‌ى پێشوو، لاپه‌رِه 27). ئه‌م پیمبیه دایكى به‌زمانى كوردى ناوى لێنابوو به‌خت، خوشكه جمكه‌كه‌شى ناولێنابوو به‌س، دواتر باوكیان ناویانى كرده پیمبى و جه‌میله.
كاتێك به‌خت-پیمبى و به‌س–جه‌میله له یه‌كێك له‌گونده‌كانى نزیك فورات،( له نزیك شارى ئورفیه ) له دایك بوون، شه‌ره‌ف زیاتر له ماناى وشویه‌كى ده‌گه‌یاند، به‌ڵكو ناوێك بوو له ناوه‌كان، ده‌كرا كورِێك كه له‌دایك ده‌بوو ناو بنێى شه‌ره‌ف له‌به‌رئه‌وه‌ى كورِه، چونكه پیاوه‌كان شه‌ره‌فن، هه‌موو گه‌وره‌كان وپیره‌كان تاكو منداڵه بچوكه‌كانیش كه شیره‌خۆرن ده‌گرێته‌وه، به‌ڵام ئافرتان شه‌ره‌فیان نییه، به‌ڵكو له‌به‌رامبه‌ردا شوره‌ییان هه‌یه، كه ناوێكى خراپه و هیچ كه‌س ئه‌م ناوه له‌منداڵه‌كانى نانێت. (سه‌رچاوه‌ى پێشوو، لاپه‌رِه 37)
سه‌باره‌ت به‌بوونى مه‌یلى سۆفیگه‌ریانه‌ى نووسه‌ر له‌م رِۆمانه‌دا به‌ئاشكرا ده‌ده‌كه‌وێت، به‌تایبه‌ت له‌و كاته‌ى كه ئه‌و ئافرته پیره‌ژنه‌ى كه داوى لێده‌كه‌ن ناو له كورِه‌كه‌ى پیمبى بنێت، كه سەیرى منداڵه‌كه ده‌كات پێشبینه‌یه‌ك ده‌كات و به دایكى ده‌لێت: واى ده‌بینم ئه‌و منداڵه‌ت دڵت پارچه‌پارچه ده‌كات. لاپه‌رَه 51. دواتر ناوى ئه‌سكه‌نده‌ر له منداله‌كه ده‌نێت، كه دواتر له زیندانێكى له‌نده‌ن به ئه‌لكسى تاوانبار ناو ده‌برێت، كه بۆ پاراستنى شه‌ره‌فى خێزانیان دایكى (پیمبى) ده‌كوژێت. ئه‌مه‌ش پێشبینیه‌كى سۆفیگه‌ریانه‌یه كه دێته دى.
هه‌روه‌ها هه‌ندێ بۆچوونى فه‌لسه‌فیانه‌ش له‌سه‌رزارى كاره‌كته‌رى رِۆمانه‌كه‌دا به شێوه‌یه‌كى ساده ده‌خرێنه رِوو: له‌م دونیایه‌دا حه‌كیمێكى ته‌واو نییه، ئێمه هه‌موومان برِێك له لێزانی و برِێك له گه‌مژه‌ییمان تێدایه، هیچ حیكمه‌تێك به‌بێ گه‌مژه‌یى نابێت، هیچ خۆبه‌زڵزانینێكیش به بێ شوره‌یى نابێت.(سه‌رچاوه‌ى پێشوو، لاپه‌رِه 183)
ئه‌لكس نایه‌وێت حه‌قیقه‌تى تاوانه‌كه‌ى بۆ رۆژنامه‌نووسان بدركێنێت، چونكه لاى وایه رِۆژنامه‌نووسان گرنگى به رِاستییه‌كان ناده‌ن، به‌ڵكو ته‌نیا له هه‌وڵى ئه‌وه دان و كار بۆ ئه‌وه ده‌كه‌ن بتخه‌نه چوارچێوه‌ی حیكایه‌تێك كه له مێشكى خۆیاندایه.(سه‌رچاوه‌ى پێشوو، لاپه‌رِه 255)
به‌م شێوه‌یه ئه‌لیف شافاك به مه‌یلێكى سۆفیگه‌ریانه وئاسۆى بیركردنه‌وه‌یه‌كى فروان هه‌وڵده‌دات باس له خه‌ڵكه په‌راوێزخراوه‌كانى ولاتى توركیا بكات، ده‌نگه كپكراوه‌كانیانیان بخاته سه‌ر لاپه‌رِه‌ى رِۆمانه‌كانى.
هەولێر