قەسیدەی سوتماك "شێركۆ بێكەس"

 

گێڕانەوە (السرد-Narration) گرنگی بە خستنەڕووی رووداوەكان دەدات و كار لەسەر بەرەوپێشچوونی (زەمەنی رووداو) و (زەمەنی گێڕانەوە) و (زەمەنی خوێندنەوە) دەكات، بە دیوەكەی دیكە گێڕانەوە زەمەنێك رۆدەنێت، ئێستای دەق (بە هەموو ژانرەكانییەوە) ئەو زەمەنەیە، كە هێشتا نەهاتووە و رووی نەداوە. هەڵبەتە ئێستای دەقی "مەرگی مەیموون" ئێستای خوێنەری جیاوازە، بەڵام لە بیرمان نەچێ هیچ خوێنەرێكی نموونەیی دڵنیایی لە دەقەوە بە دەست ناهێنێ و هیچ دەقێكی ئیبداعیش لە دڵنیایی بەخشین بە خوێنەر كورت ناكرێتەوە، چونكە زمان لەسەر ئامادەیی (مانا) ناوەستێ، بەڵكو پرۆسەیەكە لەسەرەخۆ بەرەو پێشەوە دەڕوات، (مانا) بۆ ئەوەی لە نێو (ئامادەیی بونیادی دەق) جێگایەك بۆ خۆی داگیر بكات، دەبێ بچێتە نێو سیستمی دەلالەتەوە! بەو مانایەش دەقی ئەدەبی هەمیشە لە چاوەڕوانی خوێنەری جۆراوجۆر دایە، وەك چۆن خوێنەریش هەمیشە لە چاوەڕوانی دەقێكی دیكەی ئیبداعی دایە، چونكە لە دنیادا دەقێك نییە هەڵگری بۆشایی نەبێت، دەقی تەواو بوونی نییە.. لێرەدا دەكرێ بڵێم ئێستای دەقی گێڕانەوەی چل منداڵی گوللەبارانكراوی كوردی ساڵانی هەشتای سەدەی بیستەم لە رووداوی شیعریی شێركۆ بێكەس و زەمەنی گێڕانەوەی ماردین ئیبراهیم و زەمەنی گوتنی بەهجەت یەحیا بە چێژی جۆراوجۆر نەخشەی بۆ كێشراوە.

 

بێگومان هەموو دەقێك هەوڵدەدات ئەوەندە چێژ و هونەر بنوێنێ، تا بگاتە خوێنەری نموونەیی خۆی، چونكە هیچ دەقێك بێ خوێندنەوە بوونی نییە، دەق هەمیشە لە چاوەڕوانی خوێنەردا دەژی، بە مانایەكی دیكە هەندێجار بۆ ئەوەی بە خوێنەری نموونەیی خۆی بگات، پێویستی بە چاوەڕوانی زۆر هەیە، بۆ نموونە "بلیك" نزیكەی (150) ساڵ چاوەڕوانی كرد، هەتا بە (فرای) نۆرسرۆب فرای -رەخنەگر و تیۆریستی كەنەدی- گەیشت.. (ئەلبرتۆ مانگۆیل) لە كتێبی (هونەری خوێندنەوە)دا سێ جۆر لە خوێنەری نموونەیی لێكجیا دەكاتەوە: یەكەمیان ئەو خوێنەرە نموونەییەیە كە چێژ وەردەگرێ، بێ ئەوەی دەق هەڵسەنگێنێ. سێیەم ئەو خوێنەرەیە كە دەق هەڵدەسەنگێنێ بێ ئەوەی چێژی لێوەربگرێت. جۆری ناوەند ئەو خوێنەرە نموونەییەیە كە لە كاتی هەڵسەنگاندن چێژ وەردەگرێ و لە كاتی چێژ وەرگرتن دەق هەڵدەسەنگێنێ.. ل 233.

 

زەمەنی گێڕانەوەی ماردین ئیبراهیم، زەمەنی بە بیرهێنانەوەی چل منداڵی گوللە بارانكراوە، واتە زەمەنی بە بیرهێنانەوە بە شێوەیەكی هونەری لە زەمەنی مەرگی منداڵێك بە ناوی مەیموون دەنەخشێنێ: چل منداڵ بوون لەو ئێوارە كەڕ و بێدەنگەی شارەدا تیرباران كران، بە تۆمەتی خیانەتكردن لە نیشتیمان، بەڵام ئەوان هەندێكیان هێشتا بەیانیان كە لە خەو هەڵدەستان خۆیان تەڕ دەكردـ هەندێكیان هێشتا ئەگەر كۆلارەكانیان لە ستوونی كارەبا یان درەختی بەرز بگیریایە، دەگریان، هەندێكیان گەورەترین دڵخۆشییان ئەوە بوو لە كاتی پایسكل لێخوڕیندا دەستەكانیان بەربدەن....

 

كەواتە سوتماكی (شێركۆ بێكەس) و رۆمانی مەرگی مەیموونی (ماردین ئیبراهیم) و فەزای دەنگی پڕ سۆزی (بەهجەت یەحیا) مەرگی ئەو چل مناڵەمان بیر دەخەنەوە، كە لە ساڵانی بەعس، خیانەتكارێكی كوردی پێش راپەڕین و لێپرسراوی گەورەی دوای راپەڕین.. ئەو چل مناڵە بە تۆمەتی خیانەتكردن لە نیشتیمان رادەستی بەعس دەكات و بەعسیش بێ بەزەییانە گوللەبارانیان دەكات.. شێركۆ بێكەس بە قەسیدە جوانەكەی (سوتماك) لاواندنەوەیەكی جوانی هونەری و پڕ لە هەست و مرۆییانەی بۆ ئەو چل مناڵە كرد، بەشێكی زۆرمان ئەو دنیا بە سۆزەمان لە فەزای دەنگە غەمگینەكەی بەهجەت یەحیا وێناكردووە.. دەتوانم بڵێم قەسیدەی سوتماكی شێركۆ بێكەس و فەزای دەنگە غەمگینەكەی بەهجەت یەحیا لە رووی هەستی مرۆییەوە دنیای ئازار و سادەیی رەنگ دەكەن..

 

ناوەڕۆكی رۆمانی مەرگی مەیموون باسی منداڵێك دەكات كە لەبەر خۆشەویستی پێی دەڵێن مەیموون (ماردین ئیبراهیم) لە توێی هونەری گێڕانەوەیەكی مۆدێرن ئەو كارەساتەی كردووە بە بابەتی رۆمان و لەوێوە باسی ئەو پەیوەندییە كۆمەڵایەتیانە دەكات، كە ئەندامانی خێزان و كەسانی دەوروبەری تێیدا دەژین، واتە لە رێگای مەرگی مەیموونەوە باسی مێژووی سیاسی هەشتاكان و بارودۆخی ژیانی سیاسی ستەمدیدەی كوردی و ئازارە مرۆییەكانی رۆژهەڵات بە گشتی دەكات، ئازارەكانی ژیانی سەردەمی بەعس ئەو قسەیەی "نیتشە" تۆخ دەكاتەوە كە دەڵێ ژیان هەڵقوڵاوی خۆشییە، بەڵام گەمژەكان هەموو لقەكانی ژەهراوی دەكەن. بەعس هەموو كەناڵەكانی ژیانی ژەهراوی كردبوو.. لەو رۆمانەدا كاراكتەرێكی قوربانیی بە ناوی (ئەردەلانی)یەوە مەرگی مەیموون لە ناخەوە زامداری دەكات، بەڵام دوای ئەوەی دەزانێ پاشاگەردانی دەسەڵاتی كوردی، دوای ئەوەی دەزانێ هێشتا كەناڵەكانی ژیان هەر ژەهراوییە، هێشتا گەڕان بە دوای دادپەروەری شكست دەهێنێ، بۆیە ئەردەلانی پاڵەوان بە دەستی خۆی تۆڵەی ئەو چل منداڵە بە كوشتنی خیانەتكاری كارەساتەكە دەكاتەوە و خۆی دەخاتە زیندانی هەتا هەتاییەوە، ماردین ئیبراهیم لە رێگای بەدواداچوونی حەقیقەتەوە پێمان دەڵێت: لێرە ژیان زیندانێكی هەتا هەتاییە!

 

ئەردەلانی بەهای حەقیقەت لە بەهای ئازادی بە گرنگتر دەزانێ، ئەوە ئەگەرچی وێناكردنێكی ئازاراوییە، بەڵام وێناكردنێكە راستەوخۆ بە مەرگی منداڵە سادە و پاكەكانەوە بەندە، راستەوخۆ بە ونبوونی هەستی مرۆڤایەتی و ونبوونی حەقیقەتەوە بەندە! ئەردەلانی پاڵەوانی ماردین ئیبراهیم (ئەنتیگۆنا ئاسا) پێیوایە رۆحی دەمێكە لە ونبوونی حەقیقەتەوە ونبووە، دەمێكە لە نێو ئەو هەموو ژەهرەدا مردووە، دەمێكە لە نێو ئەو زیندانەدا بەندە.. چونكە ئەگەر بمانەوێ حەقیقەت بدوێت، دەبێ بە كردەی كەشفكردن هەڵبسین، راڤەكردنی حەقیقەت بە مانا حەرفییەكەی لای ئەردەلانی واتای "پەردە لادان" دەگەیەنێت.. پەردە لادان لەسەر ئەو هەموو تاوانە، پەردە لادان لەسەر ئەو هەموو ژەهرە، پەردە لادان لەسەر ئەو هەموو زیندانە.. ئایدیای تەماشاكردنی مرۆڤ وەك قوربانی حەقیقەت، بیركردنەوەیەكی شۆڕشگێرانەیە و لە ماركسییەتدا بە ترۆپك دەگات.. قەسیدەكەی شێركۆ بێكەس و فەزای دەنگی غەمگینی بەهجەت یەحیا رۆحی منداڵەكان (مەسیح ئاسا) بەرجەستە دەكەنەوە، ژیان دەكەنەوە پاشكۆی ئازادی. بەڵام زمانی گێڕانەوەی ماردین ئیبراهیم حەقیقەتی لەسەر بونیاد دەنرێت ودەیەوێ لە رێگای دووبارە گێڕانەوە كەشفی حەقیقەت بكات.

 

ئەو رۆمانە بە تەكنیكێكی سادە و شەفاف و خۆشپێكهاتە نووسراوە و سوودی لە گەڕانەوەی ئازاد و تێكەڵكردنی زەمەنەكان و پارچە پارچەكردنی گێڕانەوەكان وەرگرتووە، دواجار وەك بابەتێكی (كۆمەڵایەتی- سیاسی) بە بیر خوێنەرانی دەخاتەوە، كە نیشانەكانی قوربانیی لەو كوردەدا زۆر لە نیشانەكانی تاعون ئاشكراترە، ماردین ئیبراهیم پێماندەڵێ ئەوەی قوربانییەكان لە بیر بكات، حەقیقەتیش پشتگوێ دەخات، ئەوەی قوربانییەكان لە بیر بكات، سورێژەیشی لێ بێت هەستی پێناكات. دواجار لە نێوان (بەهای ئازادی) و (بەهای حەقیقەت)دا رووداوی شیعریی شێركۆ بێكەس و زەمەنی گێڕانەوەی ماردین ئیبراهیم و فەزای دەنگی بەهجەت یەحیا دەچنینەوە.