ڕۆڵی هه‌یه‌جانی خه‌م له‌ داستانی منداڵاندا

سازدانی: شۆڕش غەفووری
 
پیاوێكی بێدەنگ و لە دڵان شیرینە. بێدەنگییەكەی هێندەی دیكە وای كردووە لە گوتن پەلە نەكات و هەڵپەی ناوی نەبێت، سیفەتێك كە زۆر بە كەمی لە نووسەرانی ئێستادا دەیدۆزیتەوە.
لە شیعردا قووڵبین و لە لێكۆڵینەوە پشوودرێژ و لە وەرگێڕاندا پاچڤەكارێكی دارێژەرانەیە. ئەم گوتوبێژە سەبارەت بە بەشی كۆتایی كارامەیی و قەڵەمبڕشتی پیاوە تەنیاكەی نێو ئاو و مەرگ و بارانە:
 

لەم سەردەمی بەجیهانی بوونەدا كوا شتێك ماوەتەوە جێگەی دڵخۆشی و چیژی تایبەت بێت بۆ ناوەوەی ڕۆح و بۆ دەروون و ویژدان؟...، كوا لەكام دەڤەر و لەكام جێگا چیرۆكە هەواڵێك یاخود هەر هیچ نەبێت ڕاپۆرتێك لەسەر بەها جوانەكانی عەشق و پەیوەندییە ڕۆحییەكانی مرۆڤ دەبیسترێت یان دەنووسرێت؟

منداڵه‌کان...
هەندێكجار، بیر لە بارەغەمی خۆرەتاو
دەكەنەوە..
بۆ بارەكەی قورس كردووە؟
هەندێكجار، لە سێبەری دارێك دەڕوانن..
بۆ پرچی قرژن كردووە؟
هەندێجار، لە بن كونجی دیوارێكدا
دانیشتوون..
بیر لە دایكبوون دەكەنەوە؟
مناڵەكان پیرێكی بێتەمەنن.. لە هژمەتی
گۆچانێكدا دەسووڕێنەوە.
مناڵەكان دواین وێستگەی ئەو سەردەمەن،
كە بەسەر پردیشدا ڕەتدەبن..
بیر لە شۆڕشی "گاندی" دەكەنەوە!.

مرۆڤەكان لە هەوڵی بەردەوامدان بۆ ئەوەی بگەن بە یەقین، بۆ گەیشتن بەم ئامانجەش پێویستی زۆریان بە گومان هەیە، چونكە گومان مرۆڤ دەگەیەنێتە هەقیقەت، واتا هەموو یەقینەكان زادەی گومانگەلێكی زۆرن. مرۆڤی گومانكار مرۆڤێكە خۆی لە چوارچێوەی هیچ سنوورێك و پێناسەیەكی دیاریكراودا بۆ شتەكان نابینێتەوە و هیچ هێزێك ناتوانێت بیوەستێنیت و بەردەوام دەگەڕێت.
گومان چەمكێكی فەلسەفییە و پەیوەندییەكی ڕاستەوخۆی بە بیری تاكەكانەوە هەیە و ڕێگای بیركردنەوەیەكی فەلسەفیانەیە بۆ گەیشتن بە یەقین، وتە بە ناوبانگەگەی (ڕێنیە دیكارت) كە دەڵێت: (من بیر دەكەمەوە، كەواتە من هەم) واتا من گومان دەكەم، كەواتە من هەم.

دیسان هاتمه‌وه‌
دیسان هاتمه‌وه‌تا چێڕۆكێكتان بۆ بگێڕمه‌وه‌
منم ده‌ریا
دیسان ده‌یگێڕمه‌وه‌
چیڕۆكی ئه‌و تاوانه‌ی له‌خۆیدا خنكا و دووباره‌ ژیایه‌وه‌
له‌ حه‌زه‌ببوونی دووباره‌ی تاواندا 
تاریكی به‌گژ مێهره‌بانییدا هاته‌وه‌
نازانم هه‌تا كه‌ی
ده‌ریا له‌ خۆیدا بخنكێ و 
چه‌م ئۆخه‌ێ نێــیه‌تێ
هێنده‌ باسی چه‌تر و ماچ كرا 
باران بوو به‌ په‌یكه‌ره‌ی ڕووناكی و 
هه‌ر له‌ زگی هه‌وردا مایه‌وه‌
هه‌وریش........
ئیتر نازانم چی لێ هات
چه‌تر و په‌نجه‌ره‌ و ماچ 
چیتر ڕێك ناكه‌ون

بەشی سێیەم
مردن وەكو یادەوەریەكی ناهوشاریی بوون

بۆ ( ن . ئەبو ئەفەش )

... ئیتر ئاوایە ،
ئیتر ئەوە کاری هەموو ئەوانەیە
کە لە سەنگەرەکانی ئازارەوە دێنە دەرێ ؛
ئەو سەنگەرانەی هەموو شتێک تیایاندا حەڵاڵە ،
کانیی و خەنجەر و ئەستێرەکان .
هەموو شتێک تیایاندا کراوەیە ،
ڕاکردن و شیوەن و ماچەکان و
گەڕان بە دووی – یۆرانیوم – دا
لە گەدەی پیاوێکی سەربڕاودا .
ئیتر ئەوە پیشەی تۆیە ،
تۆ ئاوەهایت :
وەک ئاو بەهێزیت
وەکو – دەنگدانەوە – ش گەورەیت .
کە بینیمیت ، وەک ئاو بەهێز بوویت
ئەو دەمەی هەڵیانکوتایە سەر مێشکت

زۆربا ؛ من نازانم تۆ قەدیسیت یان شۆڕشگێڕ ؟
دەنکی قۆخێکی گەییویت یان فانۆسێکی هەرزانبەها ؟
زۆربا ،
تۆ بە ژمارەی ئەو قامچیانەی بەر جەستەت کەوتوون
ئەوەندە ژنت خۆشویستوون
بە ژمارەی ئەو نامانەشی کە بۆ عەشیقەکانی خۆتت نووسیون
ئەوەندە هەرەست تووش هاتوون .
تۆ لە وڵاتی - میسر - کۆمۆنیست بوویت و
لە وڵاتی – باڵکان – یش ، سەرمایەدار .
کەواتە ، ئەی زۆربا
قەدیسیت ، یان شۆڕشگێڕیت تۆ ؟
ئەو دەمەی ، ئەوان چەکیان دروست ئەکرد
تۆ هەوڵت ئەدا
بێوەژنەکان لە سەربڕین قوتار بکەیت .
ئەو دەمەی ،

(قسەیەک دەربارەی سنووری نێوان ئازادیی بیروڕا و سوکایەتیی بە پیرۆزییەکان)
 
فاروق ڕەفیق
سیروان عەبدول