هیگل پێیوایە مرۆڤ تاكە بوونەوەرێكە خودی خۆی ئاگادار دەكاتەوە، بەو مانایەی كە بوونی لە بوونی شتە سروشتیەكان دەكات، بەو مانایەی كە بوونی خۆی بۆ خودی خۆیەتی. بەڵام شتەكانی دیكە یەك شێوە لە بوونیان هەیە. لە سەر ئەو بنەمایە لە سەر مرۆڤ پێویستە بەو شێوەیە بژی كە بۆ خۆی هەیە، یان بەو شێوەیە بژی، كە خۆی تێدا دەبینێتەوە، چونكە هەمیشە مرۆڤ بە ئاڕاستەی دۆزێنەوە و ناسێنەوەی خودی خۆیەتی، كاتێك راستەوخۆ دەیگاتێ و لە دەرەوە بۆی دەردەكەوێت.
(ژنێك لە بەفر داگیرم دەكات) وەك نموونە
خەزعەل ئەلماجدی خاوەنی كتێبی (عەقڵی شیعریی) لە چاوپێكەوتنێكدا دەڵێت: عەقڵی شیعری، عەقڵی چوارەمە، عەقڵێكی شاراوەیە كە عەقڵی مرۆیی بەر لە هەزاران ساڵ بە دەوریدا خولدەخوات، بەڵام نەیتوانیووە بە دەستی بهێنێت. ئەو دۆزینەوەی من لە دۆزینەوەكەی (ئاینیشتاین) دەكات بۆ رەهەندی چوارەمی زەمەن، هەر ئەو دۆزینەوەیەش (ئاینیشتاین)ی بەرەو رێژەگەری برد. عەقڵی شیعری رەهەندی چوارەمی عەقڵی مرۆییە.
‹‹دەتوانین بە یەک ملیۆن ڕێگاى جیاواز، تاکە ڕووداوێک بگێڕینەوە.›› ‹جەیمس جۆیس›
یەکەم گفتو وگۆی ڕادیۆییم لەگەڵ عومەر کڵۆڵدا لە ڕادیۆی هاوپشتییەوە لە ساڵی 2005 دا ئەنجام دا، ئەو کات لە زانیارییەکی کەم و چاوپێکەوتنی کورتی ئێرە و ئەوێی ئەو پیاوە بەولاوە زیاتر، شتێکی تایبەتم دەربارەی ئەو نەدەزانی. بەو زانیاریانەی لە بەردەستمدا بوون، كلۆڵ خرایە سەرخەتی تەلەفۆنی ڕادیۆ. تەوەری گفتوگۆگە، زیاترناساندنی کاک عومەر و گروپەکەی بوو، گرووپی کەرگەلی کوردستان. هەتا بڵێی گفتو گۆیەکی سەرکەوتوو بوو و ژمارەیەکی ئیجگار لە گوێگران پەیوەندییان کردوو و تێبینی و سەرنجی خۆیان دا.
نازانم منتان بیر ماوه یان نا؟ من غه‌ریبم،غه‌ریب ڕیکۆرد، ئه‌و که‌سه‌ی نیوه‌ی زیاتری ته‌مه‌نم له نووسینه‌وه‌ی ژیانێکی پڕ دڕک و گه‌ڕان به‌دوای که‌سانێکی ون بوودا سه‌رف کرد، که ئه‌فسووس نه توانیم به دڵی خۆم ئه‌و ژیانه به‌دبه‌خته بنووسمه‌وه‌و نه ئه‌و که‌سانه‌شم بۆ دۆزرانه‌وه که رێکه‌وت یان چاره‌نووس به منی ناساندن و کردنی به به‌شێک له ڕۆحی شێواوم.